8 jaar geleden: veel sneeuw en de koudste nacht van de eeuw

Op 29 januari 2012 kwam op veel plekken de kou al binnenstromen en de eerste ijsdag van deze vorstperiode werd op de meeste plekken op 30 januari bereikt. Na een week met onvervalst winterweer, -ijsdagen, matige tot strenge vorst ’s nachts en van tijd tot tijd wat sneeuw- zette de winter op 3 februari nog een tandje bij.

De polar low van 3 februari

In de nacht ontstond boven de Noordzee een polar low, een gebied met geclusterde sneeuwbuien. Een polar low ontstaat wanner ijskoude lucht over relatief warm zeewater strijkt. Er ontstaan dan talrijke, stevige sneeuwbuien. Deze buien clusteren samen en er ontstaat een intens, klein lagedrukgebiedje, qua structuur vergelijkbaar met een tropische cycloon – maar dan veel kleiner. Het systeem heeft dus ook een soort oog.

Het polar low zakte af naar het zuiden en trok 3 februari over het land. In de vroege nacht vielen al een paar sneeuwbuien langs de noordkust. Voor de buien uit vroor het in heldere lucht bij een wegvallende wind bijna overal streng: aan zee werd het -6,4 bij Lauwersoog tot -12,5 bij Wijk aan Zee. Landinwaarts kwamen we uit tussen -9,2 bij Schiphol tot -14,9 bij Maastricht.

Bizarre verschillen in korte tijd en op kleine afstand

In de vroege ochtend trok het zich ontwikkelende polar low vanuit het noorden tussen Vlieland en Terschelling door om aan het eind van de middag Zeeuws-Vlaanderen te bereiken. Het oog van het systeem was heel klein en zorgde voor enorme verschillen op slechts een aantal kilometer afstand. Zo stond op één en hetzelfde moment een tegengestelde windrichting op Vlieland (noordwest) en Terschelling (zuidoost).

Met die noordwestenwind liep de temperatuur vlak aan de kust snel op naar lichte dooi. Na passage van het systeem draaide de wind weer naar noordoost en ging het direct licht tot zelfs matig vriezen. Zo daalde de temperatuur in Den Helder maar liefst 5 graden binnen 10 minuten! Op veel andere plekken in het land kwam het kwik die dag überhaupt niet boven de -5 uit.

Sneeuwbuien zorgen voor chaos in het land

In de ochtend trokken de sneeuwbuien behorend bij het polar low het noorden van het land binnen, in de middag begon het ook in de zuidelijke provincies te sneeuwen. Achter de sneeuwbuien klaarde het al snel op. Het sneeuwdek verschilde regionaal sterk. Over het algemeen lag er aan het eind van de dag een dek van 3 tot 10 centimeter, maar in stroken over het land lag 10 cm of meer. De meeste sneeuw lag in de buurt van Lelystad: 17 centimeter. Langs de oostgrens lag het minste: op sommige plekken is het niet wit geworden, op andere plekken kwam het nog tot 1-2 cm.

Spoorwegen en wegverkeer kwamen door de sneeuw voor een deel tot stilstand. Vooral in het westen en midden van het land was de chaos enorm. Op het hoogtepunt stond er meer dan 800 km file – toentertijd een vierde plek in de drukste filesituaties ooit.

Temperatuur keldert 

In de opklaringen na de sneeuwbuien ging de temperatuur direct hard naar beneden en tegen aan het eind van de middag vroor het op sommige plekken al streng. Zo was het in Marknesse om 18 uur -12,9. Het bleek een opmaat naar wat de koudste nacht sinds 1985 ging worden.

De koudste nacht van deze eeuw!

Het sneeuwdek, in combinatie met een heldere hemel en weinig wind, maakte het tot een ideale nacht om de temperatuur hard onderuit te laten gaan. Al voor middernacht vroor het op veel plekken zeer streng. Na middernacht werden de minimumtemperaturen gehaald. Maar liefst 7 stations maten een temperatuur van -20 of lager. De laagste minima waren voor Marknesse (-22,8) en Lelystad (-22,9).

Gedurende de ochtend die erop volgde, vroor het op veel plekken nog altijd (zeer) streng. Dit leverde voor Nederland ongekende fenomenen op: poolsneeuw -kleine sneeuwvlokjes die bij heldere hemel naar beneden dwarrelen-, ijsmist, en arctische zeerook boven de grote rivieren. In Lelystad lag de maximumtemperatuur die dag op -9 graden. Het waren twee bizarre, maar bovenal prachtige weerdagen.