Bier brouwen met water uit mist

In landen die bijna standaard met droge zomers te maken, zoals rond de Middellandse Zee en ook in de Alpen, wordt bij voorbeeld veel met stuwmeren gewerkt. Ze houden een groot deel van het water vast dat tijdens nattere perioden valt en tijdens de droge perioden goed van pas komt. Het is een systeem dat prima werkt, mits die nattere perioden voldoende nat zijn om de meren weer bij te vullen, voordat de volgende droge periode begint.

Water op rantsoen

Meestal lukt dat, maar niet altijd. Lukt het een keer niet, dan kan het toch gebeuren dat drinkwater op rantsoen gaat. Uit een onderzoek, dat toevallig vandaag in het nieuws was, blijkt dat met name landen als Marokko en Turkije de komende tijd structureel droger lijkt te worden. Daar moeten de autoriteiten maatregelen nemen om de zoetwatervoorziening ook voor de toekomst veilig te stellen. In Nederland hebben we drinkwaterrantsoenen nog niet meegemaakt, maar er wordt dit jaar wel voorzichtig over gesproken.

Nog gekker is de situatie als het in het land waar je woont bijna nooit regent, zoals in het Midden-Oosten. Gedurende de zomermaanden wonen mensen daar hoe dan ook onder bijzondere omstandigheden. Het is er niet alleen te droog, maar eigenlijk ook te warm. Het is vooral dankzij de technologieën van de moderne tijd en de financiële rijkdom van het gebied (dankzij de oliewinning) dat mensen er (voornamelijk binnen) nog kunnen leven. Water komt of uit bronnen, diep onder de grond die steeds meer uitgeput raken, of uit zee. In dat laatste geval zijn het de ontziltingsinstallaties die van het zeewater drinkwater maken.

Waar vind je water in de woestijn?

De meest bizarre vormen van leven tref je in woestijnen aan, waar ook al nauwelijks mensen meer wonen. Denk aan minuscule plantjes bijvoorbeeld die leven van een druppeltje condens op een zandkorrel, vroeg in de morgen. Of kleine insecten die hetzelfde doen. Je kunt er niet anders dan respect voor hebben. In een deel van Namibië in het zuidwesten van Afrika leeft de begroeiing op het water dat de zeemist het land in brengt. Iedere dag weer, als de zeewind invalt, trekt de zeemist het land op. Zijn de druppeltjes waaruit de mist zelf te klein om op de grond te vallen, ze kunnen wel aan van alles blijven hangen. Het vocht dat zo achterblijft, is net voldoende om allerlei typen begroeiing in leven te houden.

Dauwvangers

Een vergelijkbaar mechanisme zien we in de Atacamawoestijn in het noordwesten van Chili. Verscholen achter de Andes maakt regen er geen kans. Gemiddeld valt er 0,1 millimeter per jaar, maar op veel plaatsen heeft er al tientallen jaren niet meer geregend. Toch is er in de kustgebieden begroeiing en verbouwen boeren zelfs het een en ander aan gewassen. Ook dieper de woestijn in wonen soms mensen. Het water dat ze nodig hebben, wordt behalve aangevoerd ook gewonnen met zogenoemde mist- of dauwvangers. Het zijn schermen die in de wind worden gezet en gebruik maken van de mist die elke dag over trekt.

Het ritme van de mist

Veel plaatsen in de Atacamawoestijn kennen dagelijks een ijzeren ritme. Begint de dag met veel zon, blauwe luchten en een snel oplopende temperatuur, in de loop van de dag valt vanaf de Stille Oceaan de zeewind in die zich vervolgens steeds dieper het woestijngebied in verplaatst. De meegevoerde lucht is zo vochtig dat gebieden met mist meedrijven die ook dieper in de woestijn in tact blijven. De druppeldichtheid ervan is bijzonder hoog.

Hoe kun je dauw winnen?

Het zette een Chileense wetenschapper in 1956 aan het denken. Water is goud in droge gebieden als Atacama en hoe geweldig zou het zijn als je het zou kunnen ‘winnen’? Hij startte een onderzoek en ontwierp een dauwvanger, een soort scherm dat je tussen palen spant en middenin de woestijn dwars op de wind zet.

Zodra de vochtige wind met daarin de meedrijvende mistbanken opsteekt, zetten de druppeltjes zich op de raatstructuur van het scherm af en vormen grotere druppen. Die glijden langs het scherm naar beneden en worden onderaan in een gootje opgevangen. Door het gootje stroomt het water naar een soort reservoir aan het einde, waarin het water wordt opgevangen. De structuur van het scherm is zo, dat het water de kortst mogelijke weg aflegt. Het is dus snel in de goot en heeft nauwelijks tijd om te verdampen.

Tot wel 10 liter per scherm

Het systeem is zo efficiënt dat je op deze manier per net wel tot zo’n 10 liter water per dag kunt opvangen. Dat lijkt niet veel, maar plaats je meerdere netten, dan loopt de opgevangen hoeveelheid snel op. Een stad als Peña Grande leeft er bij voorbeeld op. Dankzij zes grote netwerken van dauwvangers wordt er dagelijks zoveel water geproduceerd dat een gebied ter grootte van 100 hectare weer in cultuur kon worden gebracht. Ook is er een bierbrouwerij die jaarlijks 24.000 liter dauwbier produceert. Van goede kwaliteit.

Water uit urine

Dauw helpt ook om dieper in de woestijn te kunnen overleven. Ga je nog verder weg van de zee, waar de vochtige zeewind niet meer doordringt, dan blijft er weinig over. Chileense militairen leren tijdens trainingen nog hoe ze uit hun eigen urine drinkwater kunnen winnen. Maar ga je daartoe over, dan is de nood wel heel hoog. Het is het laatste redmiddel.

In Nederland is er nog ruimte

In Nederland hebben we dit soort extreme maatregelen gelukkig nog niet nodig. We kunnen nog heel wat doen, voordat ook wij zonder opties komen te zitten. Niettemin begint het ook hier wel tijd te worden om ons waterbeheer eens goed tegen het licht te houden.