Bijzonder: mist bleef een dag hangen

Het weer stond onder invloed van een hogedrukgebied, ver naar het noordoosten. Verder lag een oude storing met bewolking over het land, grofweg van Gelderland richting het westen van Friesland en een deel van de Wadden. Uit de bewolking viel in de ochtend in het westen van Friesland zelfs nog een klein beetje regen.

Op de storing kwamen twee windrichtingen bij elkaar. In het koude deel van Nederland was de wind oostelijk tot zuidoostelijk, in het warme deel waaide een meer zuidelijke wind. De mist in het noordoosten en oosten was in de nacht met die oostelijke wind vanuit Duitsland komen binnendrijven. Ook op andere plaatsen in het land, waar het opgeklaard was, ontstond regionaal mist, maar die laag was veel dunner en de mist minder dicht.

Grote verschillen

Zo kon het gebeuren dat in de warmere delen de zon al snel en verrassend goed doorbrak, met een ongebruikelijk fraaie herfstdag als gevolg, terwijl het in het koudere noordoosten en oosten de hele dag grijs en mistig bleef. Er ontstond daarbij een voor Nederlandse begrippen indrukwekkend temperatuurverschil van 11 graden.

Het aantal mistdagen is de laatste tientallen jaren drastisch afgenomen, vaak met tientallen tegelijk. En wat al helemaal weinig meer voorkomt, is dat de mist, als hij eenmaal is ontstaan de hele dag blijft hangen. Dit heeft niet alleen met de temperatuurstijging en de daarmee samenhangende daling van de relatieve luchtvochtigheid in Nederland te maken, maar vooral met het feit dat de lucht bij ons veel schoner is geworden.

Vroeger doden door smog

Berucht vanwege de mist waren de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw. De industrie was na het einde van de Tweede Wereldoorlog op stoom gekomen en de belangstelling voor luchtvervuiling was nog niet zo groot als tegenwoordig. Verder werd nog veel steenkool verbrand. Daardoor kwam er nogal wat roet in de atmosfeer. Condensatie van waterdamp verloopt vooral goed als er veel condensatiekernen beschikbaar zijn. Roetdeeltje voldoen hier perfect. Als het ook maar enigszins kon, ontstond in die tijd mist. Mist die soms ook dagenlang bleef hangen en vermengd met het vuil in de lucht smog veroorzaakte.

In een stad als Londen vielen soms tientallen doden tijdens perioden met langdurige mist en smog. Als het heel erg was, kon je van achteruit de bioscoopzaal het doek met daarop de film nauwelijks zien, zo erg was de smog die ook overal de binnenruimtes bereikte.

Tegenwoordig veel meer zon

In de tussentijd is veel veranderd. In de loop van de jaren nam de belangstelling voor luchtverontreiniging sterk toe en werd werk gemaakt van het schoner maken van welke vorm van uitstoot dan ook. Die aanpak bleek succesvol, want tegenwoordig is de lucht veel schoner dan toen, zeker als het om het roetgehalte gaat. Ook in het weer bleef die verandering niet zonder gevolgen. Zowel het aantal dagen met mist als de hoeveelheid bewolking in de atmosfeer nam af. Per saldo is de zon een stuk meer gaan schijnen. Een deel van de opwarming in Europa wordt ook aan die extra zonneschijn toegeschreven.

Er zijn nog wel steeds landen waar de luchtkwaliteit van nu lijkt op die bij ons halverwege de vorige eeuw. Dan moet je met name aan landen als China en India denken. Daar wordt de zon vaak verduisterd door vuil in de atmosfeer. Het afgelopen voorjaar, toen ook die landen in lockdown waren, was het voor de mensen daar dan ook heel bijzonder toen de luchten even echt blauw werden en vanuit Noord-India de Himalaya zelfs was te zien.