Coronacrisis beïnvloedt het weer

Voor het eerst in decennia kunnen inwoners van het noorden van India de bergen van de Himalaya weer zien liggen, omdat de lucht zo schoon is. Kinderen in China weten nu eindelijk wat een echt blauwe lucht is. Vliegtuigstrepen zijn overal ter wereld zo’n beetje uit het weerbeeld verdwenen, en dat al weken lang. En de fijnstofgehaltes van de lucht vallen op veel plaatsen terug naar niveaus die wij in ons leven nauwelijks nog hebben meegemaakt.

Uniek experiment

Behalve een megacrisis met draconische gevolgen voor onze samenlevingen, zowel op sociaal als op economisch vlak, is de coronacrisis mogelijk één van de meest interessante experimenten waaraan de mensheid ooit is begonnen. Nog nooit eerder heeft een groep die zo dominant is en op allerlei manieren zo’n zwaar stempel op de wereld drukt, zijn gedrag in zo’n korte tijd zo drastisch veranderd als wij nu. Met enorme gevolgen.

Overuren

Het kan niet anders of onderzoekers draaien overuren om zoveel mogelijk gegevens te verzamelen. De huidige periode moet op termijn wel tot een onuitputtelijke stroom aan onderzoeksresultaten leiden, die er nooit hadden kunnen komen als dit niet was gebeurd. Een experiment als dit, dat we nooit zelf hadden kunnen organiseren vanwege de extreme gevolgen die ermee samenhangen, is de wetenschappelijke wereld als het ware vanuit het niets in de schoot geworpen en zal de komende jaren tot veel nieuwe inzichten leiden.

Paasvuren

Het is Pasen en er waait een noordoostenwind. Andere jaren was een noordoosten- of oostenwind in Nederland rond de Paasdagen zeker goed geweest voor een blauwe walm over het land, door alle Paasvuren die bij ons en in Duitsland worden aangestoken. Zo niet dit jaar. De lucht is schoon. De afgelopen dagen was de lucht in Nederland zelfs zo transparant dat de zon krachtiger was dan anders en door de modellen was verwacht. Daarbij moet aangetekend worden dat we ook aan de rand van een ozongat lagen.

Recorddroge lucht

Opvallend was de grote dagelijkse gang in de temperaturen. Na een nacht waarin de temperaturen vooral in het oosten van het land nog tot dichtbij het vriespunt waren gedaald met op uitgebreide schaal vorst aan de grond, werd het paaszondag overdag in het zuiden op enkele plaatsen bijna 25 graden. Wat hierbij een rol speelde, was dat de lucht in Nederland een dag eerder voor aprilbegrippen recorddroog was. De Bilt en Deelen kwamen zaterdagmiddag even uit op een luchtvochtigheid van maar 13 procent. Nog niet eerder was er ooit in Nederland in april zo’n lage luchtvochtigheid gemeten. In de nacht koelde het hierdoor extra makkelijk af terwijl overdag juist heel snel warm kon worden.

Invloed crisis?

Was dit bijzonder? Heeft de crisis van nu ermee te maken? Natuurlijk hielp het mee dat het al weken niet echt geregend heeft en dat de bodem droog is, maar toch… Het kan niet anders dan dat ook het feit dat we met z’n allen nu zoveel minder uitstoten dan normaal invloed heeft op hoe schoon en transparant de lucht is. En dan hebben we het over het vrijwel ontbreken van vliegverkeer nog niet eens gehad. Onder bepaalde omstandigheden zijn vliegtuigen op drukke routes goed voor ongeveer 10 procent van de bewolking daar. Op satellietfoto’s vind je zulke gebieden vaak feilloos terug. Wij kunnen vele foto’s laten zien van luchten die vol zitten met vliegtuigstrepen, maar die zonder vliegverkeer helder waren geweest. Dat zijn nu de plaatsen waar dezer dagen de zon volop schijnt.

Twin Towers

De eerste keer dat we de invloeden van vliegtuigbewolking op het weer hebben kunnen meten was in de dagen na 11 september 2001, toen de aanslagen op het World Trade Center in New York ertoe leidden dat het vliegverkeer boven de VS drie dagen lang helemaal werd stilgelegd. Wat bleek, was dat het ontbreken van vliegtuigstrepen overdag hogere temperaturen tot gevolg had, door een krachtiger schijnende zon. In de nachten werd het juist kouder, omdat de uitstraling in de helderdere lucht makkelijker ging. Omdat het effect in de nacht sterker was dan dat van overdag, werd voor het eerst bewezen dat vliegtuigstrepen een opwarmend effect op het klimaat hebben. Nu ontbreken vliegtuigstrepen vrijwel overal.

Meer zon

Een ander facet van de huidige crisis dat op het weer van invloed kan zijn, zijn de teruglopende hoeveelheden fijnstof in de atmosfeer. Kleine stofdeeltjes in de lucht kunnen als basis voor de vorming van wolken en mist dienen. Dat de lucht in Nederland de afgelopen decennia hoe dan ook schoner is geworden, wordt tegenwoordig sterk gekoppeld aan het toegenomen aantal zonuren in ons klimaat. Vooral omdat het aantal mistdagen in Nederland in de schonere lucht juist veel kleiner is geworden. Meer zon overdag betekent hogere temperaturen. En die komen als extra effect bovenop de opwarming waarmee we als gevolg van de toename van CO2 in de atmosfeer toch al te maken hebben. In landen in Azië waar de hemel normaal door smog niet te zien is, speelt dit effect nu ook een tijdje een rol.

Waterdamp verbrandingsmotoren

Wat ook invloed kan hebben, is de hoeveelheid waterdamp die auto- en vliegtuigmotoren in de atmosfeer brengen. Zo ontstaat bij de verbranding van 1 kilo benzine 1,5 kilo water dat als waterdamp in de lucht terecht komt. Vliegtuigmotoren doen hetzelfde, maar dan hoog in de atmosfeer. Op dit moment mist een groot deel van die uitstoot en het zou interessant zijn om te weten te komen hoeveel invloed die verandering op de luchtvochtigheid heeft.

Kwaliteit weersverwachtingen beïnvloed

Zeker is, en dat heeft het ECMWF, het Europese centrum voor middellange termijn verwachtingen in het Engelse Reading een aantal weken geleden op zijn site al aangegeven, dat het ontbreken van de waarnemingen van de niet meer vliegende vliegtuigen invloed kan hebben op de kwaliteit van de weersverwachtingen, omdat nu essentiële informatie mist. Nog meer satellietwaarnemingen en het wat vaker oplaten van ballonnen moet in deze leemte voorzien, maar de vraag is natuurlijk of het uiteindelijk genoeg is.

Coronacrisis heeft invloed

Zo kun je toch al een aantal invloeden van de huidige coronacrisis op het weer detecteren, variërend van een schonere lucht, minder vliegtuigstrepen via minder wolken en mist naar een krachtigere en langer schijnende zon en mogelijk (onder bepaalde omstandigheden) ook een lagere luchtvochtigheid. Verder heeft het sterk teruggelopen vliegverkeer ook nog invloed op de kwaliteit van de weerverwachting. Op die manier zou het dus ook zomaar zo kunnen zijn dat de tegenvallende sluierbewolking van de afgelopen dagen ook indirect gevolg van de huidige coronacrisis is geweest. Wordt de komende jaren ongetwijfeld vaak vervolgd.