Herfstverwachting: van warm naar vroege winter?

De meteorologische zomer is nu voorbij, de septembermaand staat op de kalender en daarmee is het tijd geworden om naar het weer in de herfst vooruit te kijken. De zomerverwachting ging van een warme en droge zomer uit. Warm is de zomer geworden, en hij werd ook gedomineerd door droogte. Alleen ging het hierbij wel om droogte die al in het voorjaar was opgebouwd. In de zomer zelf viel ongeveer de gebruikelijke hoeveelheid neerslag, alleen waren er wel grote verschillen. In het westen en noorden was het bij voorbeeld meer dan normaal, op andere plekken (en dan vooral in het oosten en zuidoosten van het land) was het juist een heel beetje minder.

Grillig weerbeeld

Omdat het weerbeeld zich nogal grillig toonde, met gedurende de eerste helft van de zomer vaak wisselvalligheid en in de tweede helft juist een lange hittegolf (waarbij de sluimerende droogte opnieuw de kop op kon steken) was het toch een aparte zomer. Voor veel mensen zal het beeld van de hittegolf – precies in vakantietijd en met heel veel mensen in Nederland – waarschijnlijk blijven hangen. Zo gaat de zomer toch als bijzonder de herinnering in.

Voor de herfstmaanden moeten we naar andere dingen kijken. Een factor die zeker invloed op het weer van de komende maanden zal hebben, is het zeer actieve orkaanseizoen waaraan we op dit moment op de Atlantische Oceaan bezig zijn. We zijn inmiddels bij de letter ‘O’ aangekomen en lopen daarmee ongeveer gelijk op met het actiefste orkaanseizoen tot nu toe, dat van het jaar 2005. Van dat jaar maakte de orkaan Katrina deel uit, die toen in de omgeving van New Orleans veel schade aanrichtte. Dit jaar hebben we Laura nog vers in het geheugen, die vorige week als een bijna categorie 5 orkaan tussen New-Orleans en Houston het land op kwam.

Druk orkaanseizoen houdt aan

De verwachting is dat het drukke orkaanseizoen de komende maanden aanhoudt en vooral in september, maar mogelijk ook nog een deel van oktober een flinke invloed op het weer in onze omgeving kan hebben. Uit de restanten van orkanen vormen zich lagedrukgebieden die vanaf de Oceaan op Europa af koersen. Aan de voorzijde ervan kan met een zuidelijke wind geregeld warme lucht tot Nederland doordringen, die dan weer met buien of regen wordt verdrongen, als het koufront vanuit het zuidwesten er achteraan komt. Er kunnen ook één of twee perioden tussen zitten waarin zich boven Centraal- en Noordoost-Europa tijdelijk een hogedrukgebied vormt. Dan zou het ook wat langer warm en ook zonnig kunnen zijn.

Voor oktober en november komen andere invloeden in zicht. Zo lijkt de La Niña, die zich nu in het zeegebied langs de evenaar tussen Peru aan de ene kant en Indonesië aan de andere kant manifesteert, te intensiveren. Het zeewater wordt er vanuit het oosten op steeds meer plaatsen kouder dan normaal. Van dit fenomeen is bekend dat het wereldwijd op allerlei manieren invloed kan hebben op het heersende weer, tot in Europa aan toe. Verder groeit de Indische Oceaan mogelijk naar een situatie toe waarin het water aan de westkant kouder en aan de oostkant warmer dan normaal zou kunnen worden. Meteorologen noemen dat een negatieve dipool. Beide zaken zijn precies tegengesteld aan die tijdens de afgelopen winter in Nederland, toen er op de westcirculatie echt geen rem leek te staan.

Op naar een vroege winter?

Doordat zowel de La Niña als de negatieve dipool tegengesteld aan de winter zijn, wordt in de loop van de herfst een afnemende invloed van de oceanische lagedrukgebieden op het weer in Europa verwacht. Eerst zien we in oktober nog een aanhouden van het septemberregime, daarna komt er geleidelijk meer ruimte voor hogedrukgebieden en neemt de wisselvalligheid in onze omgeving af. In Frankrijk en ook in delen van Centraal-Europa zou het dan al relatief koel kunnen worden, door het vaker invallen van noordoostelijke winden die vooral later in oktober al langzaamaan kouder kunnen worden. In Nederland zouden de temperaturen dichterbij normaal moeten gaan uitkomen, in de loop van de maand.

In november zou dan de echte ommekeer moeten komen. Er is nu veel dat er op wijst dat de luchtdrukvereling in ons deel van Europa in november geblokkeerd zou moeten raken, met hogedrukgebieden op de Oceaan die hun invloed tot over Groenland kunnen uitbreiden. Lagedrukgebieden worden in dat geval gedwongen een veel zuidelijkere koers te volgen. Daarmee zou het in het zuidwesten van Europa (Spanje en Portugal, maar ook delen van Frankrijk) een stuk wisselvalliger moeten worden. Tegelijkertijd zou ons deel van Europa in een regime van noordelijke tot noordoostelijke winder terechtkomen, met bijbehorende lagere temperaturen. Wat het voor de neerslag betekent, is lastig te zeggen. De aanloop aar de winter heeft wel wat overeenkomsten met die naar de winter van 2010.

Mitsen en maren

Er zijn nogal wat mitsen en maren bij deze verwachting. Omdat de herfst een overgangsseizoen is met hoe dan ook grote veranderingen in het weer, is het sowieso lastig om daar dan ook nog eens een grootste gemene deler uit te halen. Helemaal als tijdens zo’n overgangsseizoen ook nog eens, zoals nu, een grote weersomslag wordt verwacht.

Risico’s zijn er genoeg. Zo is er een kans van 20 procent dat de invloed van het actieve orkaanseizoen de oktobermaand overleeft en de hele herfst er dus door wordt gedomineerd. Dan zou het warmere en wisselvallige weer tot in de novembermaand kunnen aanhouden. Een andere optie is dat La Niña zich sneller en sterker ontwikkelt, en ook dat de dipool op de Indische Oceaan zich veel duidelijker ontwikkelt dan nu gedacht. Dan zou een groter deel van Europa, mogelijk ook eerder en duidelijker met het voor november verwachte koudere weer te maken kunnen krijgen. Er zijn genoeg losse eindjes dus om het interessant te houden.

Voor de directe toekomst lijkt er nog niet veel aan de hand. Het weer in Nederland staat eerst onder invloed van  een hogedrukgebied. Vandaag en morgen is het dan ook rustig met redelijke wat zon, ook stapelwolken en een lokale bui. Donderdag en vrijdag komt een frontensysteem langs met meer bewolking en regionaal regen. Daarna lijken opnieuw hogedrukgebieden het weer in de greep te krijgen. Ondertussen houden we de ontwikkeling op de Oceaan in de gaten om te zien wat (ex-)orkanen uitspoken en wat hun invloed op het weer bij ons zou kunnen zijn.