Wintermaximum poolijs hoogste sinds 2013

Net als de gematigde breedten, waar de kou de afgelopen maanden maar niet wilde doordringen, beleefde ook het poolgebied een atypische winter. De uitzonderlijk sterke poolwervel hoog in de stratosfeer en de eveneens bijzonder sterke straalstroom op 10 kilometer hoogte, beiden gebieden met een bijzonder sterke wind in een cirkel rondom het poolgebied, hielden de koude lucht in het hoge noorden goed op zijn plaats. Dit leidde ertoe dat de poolwinter vergeleken met die van de afgelopen jaren weer eens wat kouder verliep. In de voorbije maartmaand waren de temperaturen op enige hoogte boven het poolgebied zelfs lager dan normaal, iets dat lange tijd niet meer was gebeurd. Op Spitsbergen kwam in maart een einde aan een serie van 111 maanden met een boven normale temperatuur.

Beter dan voorgaande jaren

Tot een ‘normale’ ijssituatie heeft het uiteindelijk niet geleid, maar met z’n maximale omvang van iets meer dan 15 miljoen vierante kilometer zat het poolijs wel veel verder bij z’n laagste omvang vandaan (dit jaar op 11 na laagst) dan in voorgaande jaren. Vooral de Barentszzee had veel meer ijs dan de laatste jaren steeds het geval was. Wederom op Spitsbergen vroren veel fjorden dit jaar dicht, in sommige gevallen voor de eerste keer sinds 2007.

Uitzonderlijk sterke poolwervel

Het was uiteindelijk de bijzondere weersituatie die dit voor elkaar kreeg. Een gril van het weer dus, niet een plotselinge verandering van het klimaat in het gebied. De poolwervel, een band met hoge windsnelheden op ruim 20 kilometer hoogte rondom het noordpoolgebied, is in geen jaren zo sterk geweest als dit jaar. Dit leidde niet alleen in het poolgebied, maar ook bij ons tijdens de wintermaanden tot een bijzonder eenzijdig klimaat. Daar waar bij ons de westelijke winden met hun storingen, regen en wind hoogtij vierden, was de kou in het poolgebied dit jaar veel beter dan andere jaren beschermd tegen invallende warme luchtstromingen vanuit het zuiden. Ze waren er wel, maar veel minder dan anders.

Zee voerde warmte aan

Nu reageert het zeeijs in het hoge noorden niet alleen op de luchttemperatuur. Ook warme zeestromingen die onder het ijs doordringen, spelen een rol. Via dergelijke stromingen kwam nog veel warmte in het poolgebied terecht. Zelfs onder deze voor kou gunstige omstandigheden zat een koudere dan normale winter op de noordpool er dan ook niet in.

IJs veelal dun

De totale oppervlakte van het zeeijs mag gezien de gebeurtenissen in voorgaande jaren dan tevredenstellend zijn geweest, de dikte van het veelal jonge ijs valt opnieuw tegen en is veel geringer dan normaal. Daarmee is het nieuwe ijs super vatbaar voor smelt in de nu komende zomermaanden. Een garantie voor een beter zomerseizoen geeft de situatie van dit moment dan ook zeker niet. Er lijkt nauwelijks een verband te zijn tussen wat er in de zomer gebeurt en hoe de winter eruit zag. Beide seizoenen hebben hun eigen dynamiek.

In de komende maanden is het vooral van belang hoeveel de zon schijnt, of het af en toe hard waait en of heel warme lucht, zoals vorige zomer een aantal keren gebeurde, er opnieuw in slaagt om het poolgebied te bereiken. Hoe meer zon en warme lucht de komende maanden, des te sneller zal het ijs weer smelten. En dan wordt het alsnog toch weer spannend om te zien of we opnieuw bij het absolute minimum van de laatste jaren uitkomen. In de eerste twee weken van september weten we het, dan valt het minimum van dit jaar.

Snelle ijsgroei zuidpool

Aan de andere kant van de wereld rond de zuidpool is het zeeijs na de zomermaanden daar aan een scherpe stijging begonnen. Na een periode van 41 maanden lang beneden normaal gelegen te hebben, schommelde de oppervlakte er de afgelopen week rond en zelfs af en toe iets boven normaal. Inmiddels laten de metingen weer een beeld iets beneden de normaal zien, maar zijn de verschillen met normaal nog steeds relatief klein. De maximale oppervlakte van het zeeijs rond de Zuidpool wordt meestal ergens ion de septembermaand bereikt.

Bron: NSIDC.