De komende winter lijkt er opnieuw één met kansen

Bespiegelingen over de naderende winter zijn al een tijdje niet van de lucht. Hier en daar was, zoals ieder jaar rond deze tijd, alweer te lezen dat ons de koudste winter in op z’n minst de laatste 100 jaar te wachten staat, maar in werkelijkheid zal het zo’n vaart wel niet lopen. Zoals meestal is er over het verloop van de komende winter in detail nu nog niet heel veel te zeggen. Wat we wel kunnen proberen, is na te gaan hoe het er in de aanloop naar de winter voor staat met de belangrijkste invloeden, wereldwijd die het weer de komende tijd gaan vormgeven.

Belangrijkste drijvers dezelfde

Om te beginnen is het opvallend dat de belangrijkste drijvers, zoals die tot het weer in de voorgaande winter van 2021 hebben geleid, nog steeds ongeveer dezelfde zijn. Nog even ter opfrissing: de voorgaande winter verliep voor de 8ste opeenvolgende keer zacht, met een gemiddelde temperatuur van 4,4 graden, tegen 3,4 graden normaal. Verder viel vooral in de maanden december en januari veel regen en scheen de zon ook iets meer dan normaal, met name in februari.

De winterse verrassing zat in de eerste helft van februari. Een opwarming van de stratosfeer boven de Noordpool, die zich in het begin van januari al had afgespeeld, leidde op het noordelijke halfrond tot verschillende uitbraken van arctische kou. Eén daarvan wist vanaf 7 februari ook Nederland te bereiken. Na een sneeuwstorm aan het begin vroor het een week lang behoorlijk bij heel veel zon en kwam het op uitgebreide schaal tot schaatspret. Dat het een bijzondere winter was, bleek niet lang daarna: nog voordat februari voorbij was werd het ook weer bijna 20 graden.

Twee dominante hogedrukgebieden

Bepalend tijdens de winter van 2021 waren het warme water op het noordelijke deel van de Grote Oceaan ten westen van de VS en Canada en het warme water op de Atlantische Oceaan. Twee hogedrukgebieden waren – en zijn nog steeds – met tussenpozen dominant. Eén ervan ten westen van de VS, dat in het westen van de VS al langere tijd extreme droogte brengt, en het andere op de Oceaan, ten westen van Europa – de ene keer in het gebied van IJsland en Groenland, de andere keer (zoals nu) op de Oceaan ten westen van het Verenigd Koninkrijk en Ierland.

Andere zaken om in het oog te houden zijn La Niña, een koude zeestroom langs de evenaar tussen Zuid-Amerika in het oosten en Indonesië in het westen (die de komende winter net als in de vorige weer zijn opwachting maakt) en de QBO, een straalstroom in de stratosfeer boven de evenaar die in iets meer dan 2 jaar tijd een tijdje uit het oosten en een tijdje uit het westen waait. Voor de komende winter staat de oostelijke fase van deze straalstroom op het programma.

Een winter met kansen

Tel je alles bij elkaar op en betrek je hierbij ook de fase van de zonnevlekkencyclus waarin we ons nu bevinden, dan zijn er net als in de voorgaande ook de komende winter kansen op een verstoorde poolwervel, een sterk golvende straalstroom, hogedruk in het noorden en uitbraken van winterkou. Net als in die voorgaande winter echter, zijn het de details die bepalen of en zo ja wanneer ook Nederland meedoet. En juist die details kunnen we op dit moment nog niet invullen.

Kijken we naar de eerstkomende weken, dan lijkt het erop dat de poolwervel, de straalstroom in de stratosfeer rondom het noordpoolgebied, meteen door een zwakkere fase heen gaat. Of beter gezegd, de kern ervan – normaal boven de Noordpool – wordt (tijdelijk) naar het zuiden gedrukt en komt boven Scandinavië terecht. De oorzaak hiervan is een (niet al te sterke nog) opwarming van de stratosfeer, vooral boven het deel van het poolgebied tussen het oosten van Siberië en het noordoosten van Canada. Een echte omkering van de stroming boven het poolgebied komt er nog niet van, maar opvallend is het wel. Later in november lijkt de poolwervel zich alweer te herstellen, al blijft er wat dat betreft nog wel enige onzekerheid bestaan.

Komende tijd nog niets bijzonders

Op de weerkaarten zien we nu een hogedrukgebied te westen van de Britse eilanden. Het trekt de komende dagen naar Frankrijk, waarna een nieuwe cel vanaf IJsland naar het zuidoosten beweegt. Het levert ons nu en ook vrijdag en zaterdag een vrij koele noordwestelijke wind op. Donderdag en vanaf zondag, als de wind meer uit het zuidwesten waait, kan juist wat warmere lucht onze omgeving bereiken. Niets bijzonders al met al. Op de wat langere termijn lijkt het hogedrukgebied wat langer ten zuiden van Nederland terecht te komen. Dan waait er bij ons langere tijd een zuidwestelijke wind en zien we een toenemende invloed van storingen op de Oceaan.

In het midden en noorden van Scandinavië waait de wind de komende tijd wel wat langer uit het noordwesten en kan het op wat uitgebreidere schaal al tot sneeuwval komen. Dat is redelijk vroeg in het seizoen. De winter lijkt er echter nog geen blijvertje, want op termijn draait de wind ook hier naar het zuidwesten waarmee de zachtere lucht opnieuw kan terugkeren.

Tegelijkertijd mist het Azorenhogedrukgebied een tijdje op de weerkaart, wat zich vertaalt in een negatieve NAO-index. Ook de AO-index is negatief, wat erop wijst dat de luchtdruk boven het poolgebied de komende tijd vaak hoger is dan normaal.

Koude winter Antarctica

Gisteren schreven we op deze site over de koude winter in het zuidpoolgebied, die net ten einde is gegaan en er veroorzaakt werd door een zeer sterke poolwervel. Voor het weer bij ons in de komende winter heeft dit verder geen invloed. Zou de poolwervel de komende winter bij ons ook zo sterk zijn, dan wordt het bij ons juist een zachte en natte winter. Toch is het wel interessant om te zien of we de komende winter ook in het noordpoolgebied iets zien van een mogelijk sterkere afkoeling dan normaal. Heel waarschijnlijk is dat niet, maar zou het alsnog gebeuren, dan was er ook op de Zuidpool misschien nog meer aan de hand dan alleen de sterke poolwervel.

In de verwachtingen voor de wat langere termijn blijven hogedrukgebieden bij IJsland en Groenland ondertussen een rol spelen en die zouden er later in de novembermaand mogelijk voor kunnen zorgen dat voor het eerst een uitbraak van koudere lucht tot in de buurt van Nederland komt. Onze definitieve verwachting voor de komende winter volgt aan het einde van november.