Een weekend vol met extreem weer

Het begon natuurlijk allemaal met de hete donderdag, toen op veel plaatsen tropische temperaturen boven 30 graden en op plaatsen tegen de oostgrens aan zelfs 34 graden werden gemeten. In het westen van het land was het iets minder warm omdat daar later op de dag een zeewind inviel, die aan het einde van de middag en in de avond heel het land overspoelde.

Strijd tussen koele en hete lucht

Daarna begon de strijd tussen de koele en de warme lucht en kwam Nederland dagenlang op de grens te liggen. In de nacht naar vrijdag bereikte een groot onweerscomplex het zuiden van het land en trok in de vroege ochtend vooral over het westen naar het noorden. Met name in het zuidwesten van Nederland, onder meer in de omgeving van Rotterdam, kwam al veel regen omlaag, soms meer dan 25 millimeter. Verder naar het noorden waren de hoeveelheden geringer.

De zwaarste buien bevonden zich aan de oostrand van het complex. In drie golven kwamen daar zwaardere, kortdurende onweersbuien voorbij die over het oosten van het land naar het noorden trokken en spectaculaire wolkenkragen met zich meebrachten. In de omgeving van Eindhoven en Oirschot bracht de tweede van die golven zware windstoten met zich mee die er veel bomen ontwortelde, vroeg in de ochtend dus al. Verder viel de overlast nog mee.

Extreem veel regen in Noord-Holland

Nadat de buien via het noorden waren weggetrokken, brak de zon door en werd het in de klamme lucht erg warm. In delen van Zuid- en Oost-Nederland steeg het kwik opnieuw tot tussen 30 en 33 graden, in het westen was het minder warm. Al snel kwam een volgend gebied met onweersbuien over de Noordzee naar het noorden. Boven het westen van het land groeiden er felle buien aan vast die later op de vrijdag vooral in delen van Noord-Holland extreem veel regen brachten, op sommige plaatsen meer dan 100 millimeter in slechts een aantal uren tijd.

Hier was het de bovenluchtactiviteit die de buien aanjoeg. De grote hoeveelheid vocht in de lucht deed de rest. In delen van Noord-Holland viel zoveel regen dat pompen moesten worden bijgeplaatst, om het water te kunnen afvoeren. Dit werd extra lastig, doordat er in de nacht naar zondag een volgende golf met intense buien achteraan kwam die in de gebieden langs de westkust opnieuw voor enkele tientallen millimeters aan regenwater achterliet.

In het binnenland was het vrijdagmiddag en -avond om een andere reden spannend. Hier ontstonden losse buien en was het de combinatie van de warmte, de vochtige lucht en de aanwezigheid van windschering (een verandering van windrichting en windsterkte met de hoogte) die voor de vorming van bijzonder zware buien, mogelijk zelfs supercells kon zorgen.

Verwoestende valwinden in Leersum en Oosterwolde

Die buien kwamen er ook, inclusief supercells. Een bijzonder zware trok van Tiel naar Leersum en bracht daar een verwoestende valwind teweeg, met in Tiel en Maurik, maar vooral in Leersum enorme schade. Het laatste dorp veranderde binnen een minuut in bijna een rampgebied. Enkele duizenden bomen waaiden om, veel huizen raakten beschadigd waarvan meerdere zo ernstig dat ze niet meer bewoonbaar waren. Negen mensen raakten gewond, van wie er twee een tijdje naar het ziekenhuis moesten. Hele bospercelen werden tegen de grond gesmeten.

Bij het zien van de eerste beelden vanuit Leersum werd bij Weer.nl aan de mogelijkheid van een tornado gedacht, maar een bezoek aan het gebied, afgelopen zaterdag sloot die mogelijkheid uit. Zowel het schadebeeld (met alles in dezelfde richting) als de verhalen van de vele mensen die we spraken (een muur van mist, extreem geringe zichten, wind, hagel en regen), sloten de mogelijkheid van een tornado uit. Het was 100 procent zeker een verwoestende valwind, al zal dat voor al die mensen die nu met schade te kampen hebben maar weinig uitmaken.

Hoogspanningsmasten gingen om

Een andere bui, die van Elburg en omgeving richting Kampen trok, bracht ook daar zware weersomstandigheden teweeg. Een extreme valwind slaagde er bij Oosterwolde (vlakbij Elburg) in om vier hoogspanningsmasten tegen de grond te werken. Een gebeurtenis als deze is zeer uitzonderlijk en lijkt op wat er op 14 juli 2010 in de omgeving van het Gelderse Vethuizen gebeurde. Daar gingen toen tijdens een extreme valwind vijf hoogspanningsmasten om.

Hoogspanningsmasten zijn in principe zo ontworpen dat ze tegen de bij ons grootst mogelijk windsterkte bestand zouden moeten zijn. Met andere woorden: ze zouden technisch gezien niet moeten kunnen omvallen. Dat dit voor de tweede keer in 11 jaar tijd nu wel gebeurt, vertelt ook iets over het weer. Vaker dan vroeger krijgen we met extreme rukwinden te maken die in het klimaat van de vorige gewoon nog niet mogelijk waren, maar nu wel. Een simulatie van de gebeurtenis in Vethuizen door MeteoGroup liet zien dat de wind er snelheden met meer dan 200 kilometer per uur moet kunnen hebben bereikt. Mogelijk was dat in Oosterwolde en in Leersum ook het geval.

Extreme hagel in Drenthe

Met de valwinden in Leersum en in Oosterwolde hadden de buien vrijdag hun kruit nog niet verschoten. Toen ze in de avond Drenthe en Groningen binnentrokken, volgde een nieuwe opleving. In de buurt van Westerbork kwam het tot een extreem zware bui die in Hollandscheveld tot hagelstenen met een diameter van soms 5 centimeter leidde. Op de natste plekken viel er in korte tijd tussen 50 en 90 millimeter regen, waarbij het tot kortdurende wateroverlast kwam. Ook in Groningen waren de zware onweersbuien (soms supercells) nog lange tijd actief.

In de nacht naar zaterdag en zaterdag overdag was het tijdelijk rustiger, met in het westen veel bewolking en in het oosten nog aardig wat zon. Vooral in de gebieden tegen de oostgrens aan kon het nog tussen 25 en 28 graden worden, in de rest van het land pakte het kwik duidelijk lager uit dan voorgaande dagen. In de nacht naar zondag kwamen nieuwe buien opzetten, die vooral in het westen van het land opnieuw erg veel regen achterlieten. Was het gisteren overdag overwegend droog met geregeld zon en in het zuidoosten opnieuw 26 graden, in de nacht begon het vanuit het zuidoosten weer te regenen. En nu was het vooral het oosten dat de grootste regenhoeveelheden te verwerken kreeg; op verschillende plekken tegen de oostgrens aan viel tussen 40 en 45 millimeter.

Voorlopig even wat koeler

Met de regen van vandaag komt voorlopig een einde aan de strijd tussen de warme en de koele lucht. De koele lucht trekt voorlopig aan het langste eind en de komende dagen zijn de temperaturen in Nederland dan ook lager dan we van de afgelopen tijd gewend waren. Daarbij blijft het vanaf morgen op de meeste plaatsen droog en kan de zon er weer geregeld doorkomen. Vrijdag passeert een storing met een paar buien, maar in het weekend ziet het weer er opnieuw vriendelijk uit.