Extreme uitbraak tornado’s in VS gelinkt aan La Niña

Ook in andere staten zoals Tennessee, Missouri en Arkansas waren slachtoffers te betreuren. De zware onweersbuien met krachtige tornado's waren het gevolg van grote temperatuurverschillen in het land. Aan de voorzijde van een koufront liep de temperatuur op naar maar liefst 15 graden boven normaal, terwijl erachter veel koudere lucht binnen stroomde.

Normaal in het zuiden

Ze zijn in de Verenigde Staten wel wat gewend als het om tornado’s gaat, maar dit was zeer extreem, zeker in de decembermaand. Vooral in Tornado Alley zijn zware onweersbuien met tornado's in de lente en zomer geen uitzondering, maar de situatie van de afgelopen 24 uur is ook voor die omgeving uitzonderlijk. In december is de kans op tornado's in de VS namelijk het laagst van alle maanden. Dat komt doordat de warme en vochtige lucht vaak te zuidelijk zit. Mocht het dan toch tot een botsing van de warme en koude lucht komen, dan is dat vaak in het zuiden van de VS en zijn de tornado's minder krachtig dan in de lente en zomer.

Er is dit jaar echter iets bijzonders aan de hand. Niet alleen is er deze winter op de Grote Oceaan langs de evenaar sprake van een La Niña, ook zien we dat de MJO (de Madden Julian Oscillation) de afgelopen week in zijn fasen 6 en 7 terecht is gekomen. Onder de omstandigheden van dit moment (met een La Niña en een straalstroom hoog boven de evenaar in zijn oostelijke fase) is de straalstroom erg gevoelig voor de invloed van de MJO. Er trekken grote golven in die eerst het Amerikaanse vasteland en vervolgens de Atlantische Oceaan en onze omgeving passeren.

Ideaal recept voor zware onweersbuien

Aan de oostflank van zo’n vanuit het westen opkomende golf werd vorige week van woensdag tot en met vrijdag met een zuidenwind zeer warme en vochtige lucht het zuiden en midden van de VS binnen geblazen. In Oklahoma Stad steeg de temperatuur tot maar liefst 26 graden, terwijl temperaturen van 10 à 11 graden overdag daar normaal zijn in deze tijd van het jaar. In deze zeer warme en vochtige lucht konden gemakkelijk zware onweersbuien ontstaan. Een maat voor de beschikbare energie voor onweersbuien is CAPE, oftewel de beschikbare energie voor convectie. Die liep in Oklahoma, Arkansas, Missouri en Kentucky op tot zo'n 2.500 J/kg. Dat zijn waarden die bij ons alleen bij zware onweersbuien in de zomer voorkomen.

Windschering

Wat verder een belangrijke rol speelde, was de grote hoeveelheid aan windschering. Als de windsnelheid- en richting aan de grond en op hoogte sterk van elkaar verschillen, kunnen onweersbuien zich vaak beter ontwikkelen. De straalstroom - een hele sterke wind op grote hoogte – lag door de golf precies boven de omgeving waar de buien ontstonden. Daardoor was de windschering hoog met waarden die in ons land zelden voorkomen. Samen met de grote hoeveelheid energie vormde ze een ideaal recept voor zware onweersbuien met daarbij tornado's.

We merkten eerder in dit verhaal al op dat de zware buien van het afgelopen weekend op een duidelijk noordelijkere plaats dan normaal voorkwamen. Daaraan is La Niña schuldig. Onderzoeken hebben laten zien dat de straalstroom in de VS in jaren met een La Niña, tijdens de wintermaanden en in het voorjaar daarna, duidelijk noordelijker uitkomt dan in jaren zonder La Niña. De bijbehorende extreme buien komen daardoor ook noordelijker uit en blijven niet tot het zuiden van de VS beperkt. Het zwaartepunt ervan komt zelfs in het centrale deel van de VS terecht, precies in het gebied waar zich het afgelopen weekeinde de meest extreme verschijnselen hebben voorgedaan.

Opnieuw extreem?

Verder moeten we niet raar opkijken als zich de komende weken op het grondgebied van de VS opnieuw episodes met extreem weer afspelen. Terwijl het westen van de VS afkoelt en in het zo door droogte geteisterde gebied veel regen en sneeuw valt, kan de oostelijke helft zich voor een aantal dagen met recordwarmte gaan opmaken. Tot in het noordelijk gelegen Chicago aan toe kunnen de temperaturen tot boven 20 graden stijgen. Vele warmterecords zullen sneuvelen.

Later in de periode wint de koude lucht in het westen terrein. Het koufront dat dan naar het oosten trekt, met het weer dat erop zit, zullen dan met argusogen in de gaten worden gehouden.