Gaat het voorjaar ons helpen in de strijd tegen corona?

Er zijn veel virussen op aarde en er is veel onderzoek gedaan naar de manier waarop die zich verspreiden. Verspreiding gebeurt door direct en indirect contact van mensen, via kleine druppeltjes en door middel van aerosolen. Om verspreiding te voorkomen, moet je direct en indirect contact met besmette mensen vermijden, onder meer door afstand te houden, maar ook door binnenruimten goed te ventileren (tegen verspreiding via aerosolen). Veel onderzoek wijst erop dat verspreiding in de buitenlucht minder vaak gebeurt dan binnen, al is het zeker mogelijk.

Temperatuur, luchtvochtigheid en zon hebben invloed

Kijken we naar de mogelijke invloeden van het weer op de verspreiding van het virus, dan wordt in onderzoeken over drie facetten gesproken: de luchttemperatuur, de luchtvochtigheid en de zon. Virusdeeltjes houden niet van de zon, kunnen in droge lucht langer blijven rondzweven en voelen zich het beste thuis in gematigde temperaturen. Hoewel geen van die factoren bij optreden doorslaggevend is, want altijd onderdeel van het pakket aan andere factoren dat een rol speelt, lijkt het erop dat de invloed van het weer soms wel voldoende kan zijn om het evenwicht (voor een tijdje) te laten kantelen. Zoals gezegd in de goede, maar ook in de verkeerde richting.

In Nederland hebben we het afgelopen jaar gezien dat we bij onze pogingen om het virus onder controle te houden voor langere tijd in perioden met een status quo terecht kunnen komen. Het virus verspreidt zich, de verspreiding ervan wordt gevolgd. Mensen komen in het ziekenhuis terecht en ook die aantallen worden gemonitord en op dagelijkse basis gerapporteerd. Verder worden maatregelen, soms heel harde maatregelen getroffen, om de verspreiding van het virus niet uit de hand te laten lopen. Gaat het toch even te hard, dan worden die maatregelen verder aangescherpt. Ontstaat er weer wat ruimte, dan komen er versoepelingen. En zo kan het maanden doorgaan, zonder dat de situatie uit de hand loopt, maar ook zonder dat we het virus er echt onder krijgen

Verstoringen van het evenwicht

Dat gaat niet alleen in Nederland zo, maar in de meeste landen ter wereld. Totdat er ineens wel plaatsen zijn waar het uit de hand loopt. Of waar het virus plotseling wonderbaarlijk goed onder controle lijkt. Vorig jaar zagen we de cijfers in Nederland gedurende het voorjaar sterk verbeteren, waarna de situatie in de zomer behoorlijk goed onder controle leek. In de loop van de herfst keerde het tij echter en moesten we ons opnieuw toch voor een lastige winter opmaken.

Een land als Brazilië is tijdens de coronapandemie steeds in het nieuws, vanwege de strijd die daar tussen de verschillende overheden wordt gevoerd over hoe te reageren. Vanaf maart en april dit jaar raasde, net als vorig jaar in dezelfde tijd een coronagolf over het land met catastrofale gevolgen. Eenzelfde verhaal kunnen we voor India vertellen. Eerst leek het er mee te vallen, vorig jaar in april en mei raasde alsnog een coronagolf over het land, waarna de pandemie er weer maandenlang redelijk onder controle leek te zijn. Inmiddels is er een enorme tweede golf losgebarsten, precies op het moment dat vorig jaar de eerste golf over het dichtbevolkte land raasde.

Nu zijn wij bij Weer.nl geen medici, dus is het ook voor ons moeilijk om precies aan te geven hoe dit allemaal komt. We pretenderen zeker ook niet dat we daar veel van afweten. Wat we wel weten, is dat er in alle drie de hiervoor beschreven gevallen ook iets bijzonders met het weer aan de hand was. Interessant genoeg om op te wijzen en wellicht in overweging te nemen als factor, die een bestaand lokaal evenwicht in de strijd tegen corona, in elk een tijdje zou kunnen verstoren.

Sombere februari en maart

Kijken we naar Brazilië, dan lijken de golven van corona daar enigszins het patroon van de griep te volgen. Griepgolven beginnen er meestal in het noorden, in het Amazonegebied, in de maanden maart en april. Daarna breidt de griep zich naar de noordoostkust uit. In de maanden die volgen verplaatst de golf zich dan langs de kust naar de stedelijke gebieden in het zuiden. Vorig jaar gebeurde dat met corona ook en dit jaar opnieuw.

Van de onderdelen van het weer die invloed zouden kunnen hebben, spelen luchtvochtigheid en temperatuur in het Amazonegebied geen rol. Die zijn er het hele jaar door gelijk. Wel valt op dat de maanden februari en maart er zowel dit jaar als vorig jaar erg somber, en daardoor qua temperatuur ook gematigd verliepen. Het ineens een tijdje ontbreken van zonneschijn zou een factor kunnen zijn die het evenwicht in het gebied even kan laten kantelen. Mogelijk heeft het twee keer op gang komen van een nieuwe coronagolf in de regio er direct of indirect mee te maken gehad. Het antwoord op die vraag kunnen we niet geven, maar op de mogelijke relatie wijzen, kunnen we wel.

Lage luchtvochtigheid

Kijk je naar India, dan valt op dat beide keren dat er een nieuwe golf startte, samenvielen met het einde van de droge periode, voorafgaand aan het inzetten van de zuidwestmoesson, die in juni begint en in de zomermaanden een erg vochtige lucht en veel regen brengt.

Gedurende een groot deel van het jaar is de wind in India echter noordoostelijk en valt op veel plaatsen relatief weinig regen. Tijdens de wintermaanden staat de zon er net als bij ons lager dan in de zomer en zijn de temperaturen ook wat gematigder. Interessant zijn de maanden april en mei. Dan komt de zon weer hoger, maar is de zuidwestmoesson nog niet begonnen. De temperaturen gaan dan omhoog en de luchtvochtigheid bereikt zijn laagste waarden van het jaar. Mogelijk is die lage luchtvochtigheid net voldoende geweest om het opgebouwde evenwicht voor een tijdje te verstoren. In elk geval is het opvallend dat de coronagolven van dit en vorig jaar op precies hetzelfde moment begonnen.

Nederland

Kijken we naar Nederland, dan werd vorig jaar al geopperd dat de snelle teruggang van het aantal besmettingen tegen het einde van het voorjaar mogelijk ook met het weer te maken had. Niet alleen gingen de temperaturen omhoog, ook kwam er meer zon en werd de zon sterker. Verder steeg de luchtvochtigheid, zeker in de huizen. Alle drie zijn het factoren die een snelle verspreiding van het virus kunnen tegenwerken. Het waren veranderingen in een situatie waarin actie en reactie inmiddels goed op elkaar waren afgestemd. Mogelijk deden ze dat evenwicht kantelen.

Bijkomend voordeel van het veranderende weer in de loop van het voorjaar in Nederland is dat de mensen weer naar buiten gaan. En zoals al aangegeven, is er veel dat erop wijst dat de kans op besmetting daar veel kleiner is. Al is gedrag daarin weer heel bepalend.

Weer hielp in Nederland tot nu toe niet mee

Als dit allemaal klopt, was het weer in de lente van dit jaar tot nu geen bondgenoot in de strijd om corona onder controle te houden. Het was lange tijd koud en die kou ging ook nog eens vaak met een lage luchtvochtigheid gepaard, zeker binnenshuis waar de verwarmingen nog volop draaiden. Het verwarmen van lucht binnen, waar al weinig vocht in zit, maakt die lucht alleen maar droger. Het virus vaart daar voor zijn verspreiding wel bij. Inmiddels is het weer veranderd. Sinds dit weekend is de luchtvochtigheid fors omhoog gegaan. Datzelfde geldt voor de temperatuur. We komen weer volop buiten en de verwarming binnen gaat uit. Verder is de zon, zodra hij zich laat zien, weer heerlijk sterk. Het zijn allemaal factoren die kunnen helpen in de strijd tegen corona.

Laten we hopen dat het weer de reden is waarom het evenwicht ook dit jaar voor een tijdje in de goede richting doorslaat. Over de manier waarop we met elkaar omgaan, één van de belangrijkste redenen voor de verspreiding van het virus, hebben we zelf controle. Nu ook het weer een handje zou kunnen helpen, is er reden voor hoop. Misschien moeten we de zomer gebruiken om te proberen het virus zoveel mogelijk de kop in te drukken. Zodat het niet zoals vorig jaar vanaf de herfst weer terugkeert. En we ook in de volgende winter op een normale manier kunnen doorgaan.