Hitte in Noord-Europa neemt steeds meer recordvormen aan

Juni was in Helsinki recordwarm met een gemiddelde temperatuur van 19,3 graden. Nog nooit sinds het begin van de metingen in 1844 (!) verliep de junimaand zo warm. Het Fins meteorologisch instituut meldde verder dat bijna alle delen van het land recordwarm of exceptioneel warm waren. Alleen in het noorden verliep juni ‘slechts’ “zeer warm”. De grootste afwijking was te vinden in het oosten van het land, waar de gemiddelde junitemperatuur op sommige plekken meer dan 5 graden boven de normaal voor de tijd van het jaar uitkwam. Ook in Zweden was juni 2021 exceptioneel warm, aldaar was het namelijk de op 2 na warmste junimaand sinds het begin van de metingen.

Juli begint direct met recordhitte

Na de ongekende warmte in Fennoscandinavië in juni, deed de warmte in juli alles behalve een stap terug. Het zwaartepunt van de hitte trok verder naar het noorden, waardoor al vroeg in de maand (bijna) recordtemperaturen werden gemeten in Lapland. Zo werd het op 5 juli in het Noorse Banak maar liefst 34,3 graden; nog nooit werd het zo noordelijk zo heet. Deze temperatuur is daarnaast slechts 1,3 graden verwijderd van het all-time record in Noorwegen. Op dezelfde dag werd ook in Fins Lapland een zeer hoge temperatuur gemeten; op het weerstation in Utsjoki kwam het tot 33,5 graden. Het is de hoogst gemeten temperatuur sinds 1914, toen het er 34,7 graden werd.

Warmte nog lang niet voorbij

Hoewel je wellicht zou verwachten dat het inmiddels toch wel een keer gedaan moet zijn met al die hitte, daar is het tegenovergestelde het geval. In Lapland is het niet meer zo extreem warm als in het begin van de maand, maar nog altijd ligt de temperatuur ruim bovengemiddeld. In het midden en zuiden van Finland, de zuidoostelijke helft van Zweden en het zuiden van Noorwegen blijft de temperatuur rond of zelfs boven die tropische grens uitkomen. Die hoge temperaturen houden zeker nog een week aan. Door het warme weer komt het ook regelmatig tot stevige regen- en onweersbuien, terwijl het op landelijke schaal juist weer aan de droge kant is.

Hogedrukgebied de oorzaak

Het warme weer wordt veroorzaakt door afwisselend een zuidelijke stroming over Scandinavië, zoals nu het geval is, en persistente hoge luchtdruk boven de regio. De komende dagen neemt de hogedruk het weer over en onder dat hoog komen dalende luchtbewegingen voor, waardoor de lucht onderin de atmosfeer ‘samengedrukt’ wordt en opwarmt. Daarbij schijnt het zonnetje flink en omdat het in deze tijd van het jaar heel lang licht is in Scandinavië, warmt deze de boel nog eens lekker extra op. Tenslotte staat er in grote delen van (Zuid-)Scandinavië aanhoudend een zuidelijke tot oostelijke wind, waarmee warme lucht vanuit Rusland en het Europese continent naar het grote schiereiland wordt gevoerd.

Nog meer records op de tocht?

Afgelopen nacht was het extreem warm in Finland met temperaturen die op veel plekken niet onder de 20 graden uitkwamen. In Kotka Haapasaari werd het zelfs niet koeler dan 24,2 graden. Mogelijk is dit een gedeelde eerste plek voor wat betreft warmste nacht in Helsinki.

Verder worden in Finland dagen met een maximumtemperatuur boven de 25 graden “hete dagen” genoemd. Het recordaantal hete dagen in Helsinki staat tot nu toe op 29, maar dit jaar telt Helsinki tot nu toe al 22 hete dagen. Als de huidige verwachtingen uitkomen wordt dat record deze maand al verbroken. De hitte is nog lang niet voorbij, en het is niet onwaarschijnlijk dat er ook nog juli- en zomerrecords verbroken gaan worden.