Licht uit, nacht aan
Komende nacht gaat de wintertijd in en is het een uur langer donker. Zoals elk jaar wordt daarom de ‘Nacht van de Nacht’ georganiseerd, met als doel lichtvervuiling tegen te gaan en Nederland donkerder en daarmee duurzamer te maken. Uit met die lampen!De donkere dagen komen er nu echt aan. Vanaf morgen wordt het een uur vroeger donker, en de dagen worden voorlopig nog elke dag korter. In het najaar heb je, zeker op zo’n grijze, druilerige dag, soms om 4 uur ’s middags de lampen in huis alweer aan.
Nederland is een van de meest verlichte landen ter wereld. En er komt nog steeds verlichting bij. Niet zo vreemd, aangezien we hier behoorlijk dicht op elkaar wonen en weinig grote onbebouwde gebieden hebben. Als dat kunstlicht zorgt ervoor dat het bijna nergens écht heel donker is ’s nachts. Dat zorgt niet alleen voor energieverspilling, maar hierdoor wordt ook het natuurlijke ritme van mensen en dieren verstoord.
Anderhalf uur
Heb je wel eens een slaapkamer gehad waar een lantaarnpaal precies voor het raam stond? Beviel het? Waarschijnlijk niet. Slapen gaat nu eenmaal het best in het donker. Kunstlicht kan je ritme en de kwaliteit van je slaap behoorlijk verstoren, met alle gevolgen van dien. Sinds de uitvinding van de elektrische lamp slapen mensen één tot anderhalf uur per nacht minder.
Lichtvervuiling – het overmatig verlichten van de omgeving – is een probleem van veel grotere proporties. Nu de zon steeds vroeger ondergaat, valt het behoorlijk op. Helemaal als het bewolkt is: hoe lager de bewolking hangt, hoe meer licht er weerkaatst wordt. Kassen, sportvelden, snelwegen, reclame, bedrijventerreinen of monumentale gebouwen: je ziet de schijnselen kilometers verderop nog. Het gebrek aan echt donkere gebieden heeft groeiende gevolgen voor de natuur.
Nachtdieren
Veel dieren die ’s nachts actief zijn, gebruiken de duisternis in hun voordeel. Vleermuizen bijvoorbeeld, die duisternis nodig hebben om veilig te kunnen jagen. Een lichtbron is voor hen een risico om gezien te worden door roofdieren. Een andere groep slachtoffers van kunstlicht zijn insecten. Veel vliegende insecten worden aangetrokken door lichtbronnen. Je ziet ze wel eens massaal rond een lamp rondvliegen. Hierdoor zijn ze een hele makkelijke prooi. De populaties van verschillende soorten gaan zo al tijden achteruit. Vooral blauw kunstlicht is een probleem; het natuurlijke licht waar ze normaal gesproken op navigeren is ook blauw. Rood licht is een stuk minder verstorend, blijkt.
Ritme
Net als bij mensen, verstoort kunstlicht ook het ritme van dieren. Dat heeft effect op hun voortplanting, ontdekten biologen. Verschillende insectensoorten vinden elkaar via geursporen. En ook die geurstoffen worden verstoord door licht. Minder voortplanting heeft uiteraard ook gevolgen voor de populatie. En het gaat niet alleen om insecten. De terugloop in aantallen heeft natuurlijk gevolgen in de hele voedselketen. En daarbij: kunstlicht maakt dat trekvogels van slag raken, winterslapen worden te vroeg afgebroken, en vogels beginnen te vroeg te broeden.
Dark park
Tegenwoordig is er steeds meer aandacht voor lichtvervuiling, en het terugdringen ervan. Nederland kent sinds een paar jaar zelfs twee zogenaamde ‘Dark Sky Parks’: gebieden waar het zo veel mogelijk echt donker is. Ze liggen bij Lauwersoog, en op Terschelling. De beste plekken om een echt mooie sterrenhemel te zien – want ook dat lukt in Nederland nog maar nauwelijks.
Lampen uit
Onnodige verlichting gaat steeds vaker uit. Een mooie kerktoren hoeft echt niet de hele nacht in de schijnwerpers te staan. En niet op alle snelwegen hoeft alle verlichting de hele nacht te branden. Komende nacht, die extra lang duurt, worden er allerlei activiteiten georganiseerd door verschillende natuurorganisaties, om daar aandacht voor te vragen. Van nachtelijke natuurexcursies (heel veel!) tot dineren in het donker.
Meer: www.nachtvandenacht.nl