Marker Wadden moeten natuur Markermeer herstellen
Het zit Nederlanders in het bloed: water, wind, zand en klei… en vooral de Nederlander zelf creëerden Nederland. Dat kleine land aan de Noordzee, dat er nooit was geweest als de Nederlander niet zo goed was geweest in het temmen van de zee. We hielden het water niet alleen tegen, we verdreven het zelfs om nieuwe stukken land te creëren.Eerst, in 1932 werd de Zuiderzee afgedamd met de aanleg van de Afsluitdijk, nu bijna 90 jaar geleden. Daarna volgden de Noordoostpolder (gereed in 1942), Oostelijk Flevoland (in 1957) en Zuidelijk-Flevoland (in 1968). In 1976 kwam de Houtribdijk gereed, de dijk die het huidige Markermeer van het IJsselmeer afscheidde. Het plan was toen nog om ook dit gebied in te polderen, maar die inpoldering is er uiteindelijk nooit van gekomen. Nu is het Markermeer een watergebied met een oppervlakte van ongeveer 700 vierkante kilometer, meestal 2 tot 4 meter diep.
Natuurwaarde Markermeer ging achteruit
Een gevolg van het afsnijden van het Markeermeer was dat het water, dat op een kleibodem staat (in tegenstelling tot het IJsselmeer dat een zandbodem heeft), steeds slibrijker werd. Het water van het Markermeer heeft dan ook een andere kleur dan dat van het IJsselmeer. Omdat het slib na de aanleg van de dijk geen kant meer op kon en de open verbinding met het schonere water van het IJsselmeer was afgesneden, ging de natuurwaarde van het Markermeer snel achteruit.
Om die achteruitgang te keren, zijn Natuurmonumenten, Rijkswaterstaat en Boskalis in het noodoostelijke deel van het Markermeer met de aanleg van een natuurherstelgebied begonnen dat op termijn 10.000 hectare groot moet worden. De Marker Wadden, want zo heet het project, bestaan uit vijf eilanden en aan de totstandkoming van twee extra eilanden wordt gewerkt. Zand, klei en slib uit het Markermeer worden gebruikt om op grote schaal paaiplaatsen, eilanden en natuurlijke oevers te maken met daartussen moerasgebied. Doel is in het hart van Nederland een robuust natuurgebied te creëren dat oor de hele Nederlandse natuur van belang is. Een van de gevolgen van de aanleg van de eilanden moet zijn dat het water van het Markermeer schoner wordt.
Marker Wadden liggen op 9 kilometer van Lelystad
De nieuwe Marker Wadden, waarvan je nu een deel al kunt bezoeken, liggen op 9 kilometer varen vanaf Lelystad. Wij maken de overtocht met de driemaster Abel Tasman. Er waait een noordelijke wind, kracht 4, maar tijdens de overtocht naar de nieuwe archipel blijven de zeilen nog even buiten bedrijf. Op de motor steken we het Markermeer over. Je ziet de eilanden meteen al als je de haven van Lelystad uit vaart, maar het duurt toch een uur voordat we de aanlegsteiger op het Haveneiland bereiken. Het Haveneiland, dat nu ongeveer 250 hectare natuur omvat, is het enige van de nu gereed zijnde vijf eilanden dat voor bezoekers toegankelijk is.
Vanaf de steiger kom je eerst in een nederzetting, bestaande uit vier huisjes voor de verhuur, een groepsaccommodatie voor onderzoekers, een bezoekerscentrum van Natuurmonumenten (met restaurant) en even verderop een 12 meter hoge uitkijktoren. Verder zijn er drie vogelhutten op het eiland en is er een padenstelsel met een totale lengte van 12 kilometer. Verder zijn er bruggetjes en liggen hier en daar loopsteigers en vlonderpaden over de natte gedeelten van het gebied.
Moerasplanten overweldigend in bloei
Het Haveneiland is ingenieus aangelegd. Vanaf de paden, die wat hoger liggen dan de directe omgeving, kijk je uit over het moerassige middenterrein. Hier en daar aan de randen bevinden zich duinen, met helmgras om het zand vast te houden. Er zijn rietkragen en het moeras is vol gegroeid met moerasandijvie en andere waterplanten, die als wij over het eiland lopen overweldigend geel in bloei staan. In combinatie met de diepblauwe lucht erboven, is het een prachtig gezicht.
Weer heeft een belangrijke rol
Het weer speelt in de verdere opbouw van de natuur een belangrijke rol. Aan de westkant is de wal rond het eiland hier en daar verlaagd en met basaltkeien versterkt. Hier kan het slibrijke water van het Markermeer bij een sterke zuidwestenwind naar binnen golven. Eenmaal in het rustige moerasgebied zet het vruchtbare slib zich af. Het levert voedsel voor het riet en de moerasandijvie. Aan de andere kant van het eiland stroomt het water dan weer schoon het Markermeer in.
Op het al behoorlijk begroeide Haveneiland wemelt het van de vogels. We zien kokmeeuwen, visdieven, dwergsternen en diverse soorten eenden. In het riet piepen de kleine karekieten, de rietgorzen en op diverse plaatsen zien we baardmannetjes. Verder komen we steeds weer witte kwikstaarten tegen en er heeft dit jaar zelfs een gele kwikstaart op de Marker Wadden gebroed. Heel bijzonder is de oeverzwaluwwal in één van de duinen aan de noordkant. Op het moment dat wij er staan, vliegen de oeverzwaluwen er af en aan. Er zijn in de wal enkele tientallen nestgaten te zien. In totaal zijn op de Marker Wadden al zo’n 120 tot 125 vogelsoorten geteld.
Landwinning voor nieuwe natuur
Ongeveer drie uur lag dwalen we over de door een felle zon beschenen paden van het eiland. Omdat het broedseizoen nog aan de gang is, zijn niet alle paden toegankelijk, maar we krijgen een goed beeld van het natuurgebied dat nog volop in ontwikkeling is. Tegen half drie komen we weer op de Abel Tasman aan om naar Lelystad terug te varen. Met de wind in de rug worden nu wel enkele zeilen gehesen en een minuut of tien lang varen we zonder motor.
In de haven genieten we nog even na van dit bijzondere project dat nog opvallender dan zijn voorgangers, want voor het eerst wordt niet voor de mens, maar voor het herstel van de natuur land uit water gewonnen. Met hulp van het weer natuurlijk, want zo is dat nu eenmaal altijd gegaan.
