Verwoestende valwind krijgt Leersum er niet onder

Er is een voor en er is een na. Vrijdagmiddag om kwart over vijf is nog het voor en is er in Leersum niets aan de hand. Ja, het is drukkend warm en drie kwartier eerder kwam een eerste onweersbui al even dreigend dichtbij, maar het zwaartepunt daarvan trok ten westen langs.

Terwijl veel inwoners hun werkdag afsluiten, betrekt de lucht aan de zuidkant. Een bui, rond half 4 boven België en net ten westen van Nederlands Limburg ontstaan, activeert en komt vanuit de omgeving van Tiel opzetten. Bij het Pannenkoekenhuis aan het Kerkplein zitten een paar mensen te eten. Een garagehouder aan de Rijksstraatweg is bezig zijn werkdag af te sluiten. De eigenaresse van kasteel Broekhuizen loopt over het terrein van het landgoed naar de Bistro en een vader staat op het punt om met zijn kinderen in de auto te stappen om zijn dochter op te halen.

Nu de lucht aan de zuidkant donker wordt, houden Leersum en omgeving de adem in. De bomen op het terrein van camping Ginkelduin in het bos staan er als stille getuigen bij. De camping, die 274 kampeerplekken heeft, is helemaal vol. Niemand hoort iets. Niemand ziet iets.

Een muur van mist, wind, regen en hagel

Vanuit het zuiden raast een muur van mist, wind, regen en hagel op Leersum af. Het eerst aan de zuidkant, op het landgoed Broekhuizen, gaan monumentale bomen om. In één verwoestende windvlaag. Het zicht valt terug tot maar een paar meter.

Hevige regen en hagel geselen het terrein. De eigenaresse is net haar bistro binnengestapt. Wat er gebeurt, dringt nauwelijks door. Wel dat het menens is en dat het maar kort duurt. Een paar minuten later schijnt de zon alweer. Het aanzicht van het landgoed is voor goed veranderd. Overal liggen grote bomen om, zijn toppen uit bomen gebroken en is het één grote chaos.

Een bosperceel bij Leersum ligt helemaal om (foto: ANP)

In Leersum zelf is het aan de zuidkant van de Rijksstraatweg al niet veel beter. Bomen waaien om, daken raken beschadigd en hier en daar worden gevels ingedrukt. Alles wat de wind maar kan oppakken, vliegt door de straten. Mensen strijden in huis om de schade beperkt te houden, door ramen en deuren gesloten te houden en op ander manieren te proberen te redden wat er te redden valt. Dat valt vaak niet mee. De wind is zo sterk, de hagel zo groot en de regen zo zwaar dat er toch schade ontstaat. En doet de wind het niet, dan is het wel het rondvliegende puin of zijn het de bomen die omwaaien en de takken die afbreken. Of het water dat binnenstroomt.

‘Vijfhonderd militairen stonden te schieten’

‘Het was net of vijfhonderd militairen tegelijk tegen mijn ramen stonden te schieten’, vertelt presentator Willem Koudijs van Regio90 FM later tijdens een speciale uitzending, gewijd aan de gebeurtenissen in Leersum. ‘Ik ben zo blij dat die ramen het gehouden hebben. Ik had er niet aan moeten denken wat er was gebeurd, als ze wel waren gesprongen’.

Bij het garagebedrijf aan de Rijksstraatweg raken auto’s op het parkeerterrein beschadigd. Een notenboom komt op het dak van de garage terecht. In de tuin gaat de schutting om. Op het terras van het Pannenkoekenhuis vliegt alles in de rondte. De parasols staan er nog open. De gasten en het personeel weten zich binnen nog net in veiligheid te brengen.

Eén van de getroffen lanen in het hoge deel van Leersum (foto: Reinout van den Born)

Op de hoek van de Julianalaan en de Tombelaan ontstaat een gaslek in de hoofdleiding, één van de zes in het dorp die later gedicht moeten worden. Je rook het, zegt de bewoonster. Iedereen moet het huis uit. Ook hier is de chaos compleet. Tussen de 15 en de 20 bomen in de buurt van het huis zijn omgewaaid, maar wonder boven wonder staat het huis zelf nog fier overeind.

Apocalyptische beelden in hoog Leersum

Anderen hebben minder geluk. Zwaarder dan waar ook slaat de valwind in het op de heuvelrug gelegen hoge deel van Leersum toe. Hier wordt de verwoestende uithaal minder afgeremd. In de straten rond de Uilentoren is de verwoesting compleet en het beeld na afloop bijna apocalyptisch. Geen boom of huis komt hier ongeschonden uit de strijd, de aanblik is er ronduit desolaat. Het duurt allemaal nog geen minuut, maar de schade die overblijft, is misschien wel voor vele maanden, zeggen bewoners. Het beeld van ervoor, zal misschien wel nooit meer helemaal terugkeren.

Vanaf de Uilentoren en over de Lombokheuvel, net langs de Graftombe van Nellesteyn, schiet de valwind door naar het Breedeveen, waar in een deel van een bosperceel vrijwel alle bomen om gaan. In het oosten reikt de valwind tot barbecue-restaurant De Heuvelrug, in het westen tot de weg naar Maarsbergen en in het noorden tot Maarsbergen zelf. Camping Ginkelduin wordt als door een wonder gemist. Het regent er wel even, vertelt de eigenaresse, maar de wind blijft weg. Gelukkig maar, want je had er niet aan moeten denken wat er anders had kunnen gebeuren.

Hoogste alarmniveau

De veiligheidsregio grijpt na de bui onmiddellijk in. Er wordt tot het hoogste alarmniveau opgeschaald. Middenin Leersum wordt een commandopost opgezet, 40 brandweerwagens en 15 ambulances rijden het dorp binnen. Op een veld komen twee traumahelikopters te staan. Gebouw De Binder wordt de opvangplek voor mensen die vragen hebben of even hun huis uit moeten. Uiteindelijk hoeft er niemand te slapen, ook al zijn enkele huizen onbewoonbaar verklaard.

Verwoesting in het bos bij Leersum (foto: Bas van de Beek)

Tot diep in de nacht wordt er overal in Leersum gezaagd, worden gaslekken gedicht, bomen van daken verwijderd en de schade opgenomen. Op het hoogtepunt zijn ongeveer 100 mensen in touw tijdens de hulpverleningsoperatie. Ondertussen blijven de inwoners van Leersum wakker. Overal zie je mensen op straat, wordt gepraat en helpen mensen elkaar. Aan het einde van de nacht is het even stiller als er ook nog wat wordt geslapen. In totaal 9 mensen zijn gewond geraakt, van wie er twee tijdelijk naar het ziekenhuis moeten. Maar ook zij zijn gelukkig alweer thuis.

De geur van versgezaagd hout en afgevallen blad

Zaterdag gaat het werk verder. In en om Leersum ruik je de geur van versgezaagd hout en het gevallen blad overal. Bergen met groen verdwijnen in houtversnipperaars en worden afgevoerd. Ontelbare mensen zijn actief, overal zie je auto’s van bedrijven die werken aan het herstellen van de elektriciteit, kapotte daken en aan het plaatsen van de vele ramen die in het dorp nodig zijn. De inwoners van Leersum lopen ondertussen door de straten van hun dorp, dat door de politie hermetisch van de buitenwereld is afgesloten om ramptoeristen te weren. Om te kijken wat er is gebeurd, het gebeurde tot zich te laten doordringen en om te helpen, waar maar mogelijk, ondertussen dat nare hoofdstuk uit de geschiedenis van zich af pratend.

’s Middags besteedt Regio90 FM in een speciale uitzending vanuit zijn studio in businesscentrum De Heuvelrug uitvoerig aandacht aan de ramp. De burgemeester, iemand van de veiligheidsregio en heel veel mensen uit Leersum zelf komen aan het woord. Het zijn emotionele gesprekken waarin verbazing, berusting en vaak ook dankbaarheid een hoofdrol spelen.

Het heeft zo moeten zijn. Leersum heeft enorm pech gehad, zo is de teneur, maar is er uiteindelijk nog goed van afgekomen. Het had veel erger kunnen zijn. En vooral: wat een saamhorigheid! Zonder uitzondering zeggen de inwoners dat dat nog wel de meeste indruk maakt. Iedereen in het dorp voelt het, iedereen maakt er onderdeel van uit. Leersum is een hechte gemeenschap, zegt presentator Willem Koudijs tijdens de afsluiting van het programma. Een gemeenschap die zich er niet onder laat krijgen. ‘We komen er weer bovenop. Dat staat vast En: heel veel sterkte’.