Waarom zie je motregen niet op de radar?

Inderdaad, ‘grotendeels droog’ was niet voor elke regio de juiste omschrijving. Terwijl ik gistermiddag op nauwelijks een kilometer van weerstation De Bilt het gevoel had dat ik de hele middag in de regen stond, zag ik vanochtend dat daar in 24 uur slechts 1,1 millimeter is gevallen. Dat is hartstikke weinig. (Als je het zo bekijkt, klopte de verwachting trouwens een stuk beter.) Op veruit de meeste stations waren de hoeveelheden te verwaarlozen. En dan ook nog niks te zien op de radar. En toch hartstikke nat!

Tja, de radar: vroeger was dat iets voor diehard-techneuten in hoge gebouwen met geheimzinnige torentjes. Maar tegenwoordig heeft iedereen de beelden in zijn broekzak. Sinds de smartphone is het de normaalste zaak van de wereld, en stemt zo’n beetje heel Nederland zijn plannen erop af. Maar in sommige situaties blijkt dat het blindstaren op de radarbeelden helemaal niet zo veel zin heeft.

Hoe werkt een radar?

Een radar – RAdio Detection And Ranging – is een apparaat dat elektromagnetische straling uitzendt, en vervolgens registreert waar die straling tegenaan botst. Uit het al dan niet terugkaatsen van die straling (de echo) kan vervolgens bepaald worden waar dat object precies is, hoe groot het is, en hoe het zich verplaatst. Daar wordt vervolgens een plaatje van gemaakt. Zo wordt bijvoorbeeld de positie van vliegtuigen bepaald, of hoe snel een auto rijdt. In de meteorologie zijn we natuurlijk vooral geïnteresseerd in de echo van druppeltjes water: wolken dus, en wat daarin allemaal gebeurt.

Nat gordijn

Water kan de radargolven goed weerkaatsen, dus van wolken en neerslag kan in de regel een heel aardig plaatje gemaakt worden. Toch zitten er allerlei haken en ogen aan die radarbeelden. Zo ook gisteren. Terwijl er nauwelijks neerslag te zien was, behalve af en toe een vlekje, zaten we behoorlijk lange perioden in één groot nat gordijn. Maar waarom zie je dat dan niet op de radarbeelden?

Kleine klonterende deeltjes

Motregen is anders dan ‘gewone’ regen. Dat heeft vooral te maken met hoe het ontstaat. Regen ontstaat meestal hoog in de lucht als sneeuw. Tijdens het neerdwarrelen smelt de sneeuw en komt vervolgens in de vorm van regendruppels op jouw paraplu terecht. Motregen ontstaat anders. Daar is een flink wolkendek voor nodig, dat een stuk lager hangt. Een wolk is niets anders dan een klont van hele kleine waterdruppeltjes. Als die druppeltjes tegen elkaar aan botsen, kunnen ze aan elkaar plakken. En als zo’n samengeplakt druppeltje net zwaar genoeg is, kan ie naar beneden vallen. Voilà: motregen. Omdat de druppeltjes zo klein zijn, moet er echt héél veel van vallen om een regenmeter een beetje te vullen. Daarom geven de neerslaghoeveelheden op zo'n dag geen goed beeld van wat voor dag het is geweest. Zo kan het de hele dag motregenen, en heb je uiteindelijk 'slechts' 5 mm neerslag. Toch zal niemand dan vinden dat het meeviel.

Twee problemen

Motregendruppels ontstaan dus veel lager, én ze zijn veel kleiner dan bij een gemiddelde regenbui. Dat zijn precies de twee problemen voor de radar. De druppels zijn zo klein dat ze het signaal van de radar niet of nauwelijks weerkaatsen. Daarbij richt de radar zich op een hoogte van 1500 meter en daarboven. Het kan makkelijk dat motregen volledig onder die lijn plaatsvindt. Bovendien: hoe verder de motregen zich van de radar zelf af bevindt, hoe groter de kans dat het signaal er overheen gaat. Radargolven hebben een bereik van zo’n 300 kilometer, maar door de kromming van de aarde is de hoogte aan de randen van die zone nog wat groter.

Nou, mooi is dat. Dacht je net even droog naar de supermarkt te fietsen, word je alsnog drijfnat. Hoewel de uiteindelijke neerslaghoeveelheden dus echt niet indrukwekkend waren, heb je de dag misschien toch als regenachtig of druilerig ervaren. Terwijl het op basis van de radar weinig voorstelde, of zelfs ‘droog’ was.

Vandaag weer zo'n 'droge' dag?

En vandaag, wordt het weer natter dan je denkt? Als ik nu in Hilversum uit het raam kijk, zie ik voorzichtig wat druppeltjes vallen terwijl dikke wolkenvelden overtrekken. En inderdaad: op de radarbeelden is niets te zien. Dus ja, ook vandaag gaat hier en daar stiekem nog wel wat nattigheid naar beneden komen. Maar: langzaam maar zeker worden de wolken dunner, en steeds vaker gaat de zon doorbreken. Die droge dagen, de komen er echt wel!