Wacht ons hetzelfde lot als Doggerland?

Wat we nu kennen als de bodem van de Noordzee, was ooit een bloeiend landschap waar volop dieren, bomen en mensen leefden. Tijdens de verschillende ijstijden was het compleet bedekt met ijs. Maar als het warmer werd, waren hier bossen, dieren en uiteindelijk ook mensen. Honderdduizenden jaren is het zo gegaan, maar uiteindelijk heeft opwarming van de aarde en een stijgende zeespiegel heel Doggerland de das omgedaan.

Dat weten we, omdat er veel restanten zijn gevonden van het leven dat hier ooit plaatsvond. Botten van mammoeten, verdronken bossen, harpoenen, bijlen en andere werktuigen die door mensen gemaakt zijn. Ook op onze stranden worden nog altijd voorwerpen gevonden. Vorig jaar nog werd een kaak van een wolharige neushoorn gevonden bij de zandmotor. Er is ooit zelfs een stuk schedel gevonden van een Neanderthaler, waarmee wetenschappers konden reconstrueren hoe onze voorouders er uit zagen. (Google maar eens op “Krijn”.)

(Artikel gaat verder onder de afbeelding) Schedel van een wolharige mammoet wordt opgevist bij Rotterdam. (D. Mol)

Nijlpaarden in de Rijn

Doggerland en omgeving vormde een goot, rijk stuk land, waar grote rivieren doorheen stroomden – zowel de Maas, de Rijn als de Theems – en grote kuddes dieren leefden. Rendieren, paarden, neushoorns, mammoeten. Voor de Neanderthalers, onze voorouders, was er genoeg te jagen. In de loop der eeuwen veranderden de omstandigheden voor Doggerland veelvuldig. Soms lag het gebied onder water en kwam de kustlijn terecht op de plek waar nu Amersfoort ligt; soms lag het droog. Daar gingen dan wel tienduizenden jaren overheen. Met de schommelingen van het klimaat veranderden ook de flora en fauna. De omstandigheden waren soms bijna tropisch. Er zijn aanwijzingen dat er ooit nijlpaarden en waterbuffels in ons land leefden, waar nu de Maas en de Rijn lopen.

Het water steeg

Maar na de laatste ijstijd, die zo’n 11.000 jaar geleden eindigde, is het hele stuk land verdwenen onder water. De temperaturen op de hele wereld stegen, het ijs smolt, en de zeespiegel steeg. Zo veranderde het gebied steeds meer in een eilandenrijk, want meer en meer stukken van Doggerland kwamen onder water terecht. Wat wij nu nog kennen als de Doggersbank, een gigantische zandbank in de Noordzee, was het eerste losse eiland dat zich vormde.

Genadeklap

De ontwikkelingen gingen dus langzaam, maar de uiteindelijke ondergang van Doggerland verliep helemaal niet zo geleidelijk. Grote onderzeese aardverschuivingen voor de kust van Noorwegen brachten een tsunami teweeg, wat de genadeklap betekende voor Doggerland. Rond dezelfde tijd brak in Canada een enorme ijsmuur door, waardoor een gigantische watermassa de zee in stroomde. Dat gebeurde ongeveer 6000 jaar geleden. Sindsdien ligt het volledig onder water, en kennen wij Doggerland alleen nog als de bodem van de Noordzee.

Bekend verhaal?

Goh: stijgende temperaturen, smeltende ijskappen, stijging van de zeespiegel: klinkt dat niet bekend in de oren..? Precies wat er nu aan de hand is. In gebieden als Groenland en Spitsbergen vindt op dit moment een soort einde van een ijstijd plaats. We kennen inmiddels de kaartjes van Nederland, waarbij meer dan de helft in de toekomst onder water staat en Amersfoort (weer) aan zee ligt. Daarom denken sommige mensen ook dat de klimaatcrisis waar we inzitten iets is dat ‘gewoon’ elke zoveel duizend jaar gebeurt. Maar zo gewoon is het dit keer niet.

Niets natuurlijks aan

Vrijwel alles wat we nu zien gebeuren met het klimaat, is dit keer door menselijk toedoen ontstaan. Uitstoot van broeikasgassen, massale ontbossing – al dit soort zaken zijn in de hele geschiedenis van de aarde nog nooit eerder gebeurd. Bovendien gaat het nu in een tempo waar helemaal niets natuurlijks aan is. Waar er voor Doggerland ongeveer 4000 jaar overheen ging, hebben wij hetzelfde nu binnen een paar decennia gepresteerd.

'Randstadbank'

Wetenschappers hebben berekend dat de zeespiegel aan het eind van deze eeuw met meer dan een meter gestegen kan zijn. In dat geval komt ongeveer de helft van Nederland al onder water te staan. De hele westelijke helft van het land als een soort uiterwaarde van de Noordzee. Is 'Randstad' over 100 jaar de naam van die andere zandbank voor de Nederlandse kust? Het jaar 2100 klinkt misschien ver weg, maar: er leven nu al mensen die dat gaan meemaken.

Dus, gaat Nederland zich op termijn aansluiten bij Doggerland? Je zou denken dat we het zo ver niet laten komen. Over 80 jaar zitten we waarschijnlijk met z’n allen achter een hele hoge dijk. Maar tegen die tijd hebben we misschien ook eindelijk iets gedaan aan de oorzaken, en is het tij hopelijk – letterlijk – gekeerd. Toch geeft de geschiedenis van Doggerland te denken. Het begon weliswaar langzaam, maar op enig moment was het genoeg voor die ene ramp die het abrupte einde betekende. Misschien moeten we toch iets harder ons best doen om dat punt niet te bereiken.