Winteronweer

We kennen het allemaal wel. Je zit lekker in de hete zomerzon op een terrasje en alsof uit het niets begint het ineens te stortregenen en onweren. Binnen een paar minuten is iedereen doorweekt en met een beetje pech zitten er ook nog een paar hagelstenen tussen. Een paar minuten later is de bui voorbij, is het droog en warmt het weer lekker op in de hete zon.

Onweer in de zomer

In de zomer zien we op een stralende dag in de loop van de middag vaak ineens stapelwolken ontstaan. Warme luchtbellen stijgen op en koelen op hun weg omhoog geleidelijk af. Omdat warmere lucht meer vocht kan bevatten dan koude lucht raakt de lucht verzadigd en treedt condensatie op. Er kan geen vocht meer worden opgenomen en er ontstaat een stapelwolk. Als het echt heet is, blijft de warme lucht maar stijgen en kan een eerst zo vriendelijke stapelwolk snel uitgroeien tot een flinke bui, niet zelden gepaard gaand met onweer of hagel.

Elektrische lading

Doordat er zo snel zoveel warme lucht opstijgt, wordt er ter compensatie koude lucht uit de hogere luchtlagen omlaag geduwd. De stijgende warme lucht en de koude dalende lucht stromen met grote snelheid langs elkaar heen in de wolk, waardoor er een elektrische lading ontstaat, die weer door de luchtstromingen worden meegevoerd. De ‘opgeladen’ wolk begint vervolgens te rommelen en vaak volgt al snel ook bliksem; de ontladingen.

Anders in de winter

In de winter is het meestal kouder dan in de zomer en is er dus geen warmte en vocht op die manier voorhanden. Niet alleen de luchttemperatuur is lager, maar ook de watertemperatuur van de Noordzee. In de winterperiode komt het dan ook minder vaak tot onweer dan in de zomermaanden. Toch kan het ook in de winter soms wel ontstaan, bijvoorbeeld op passage van een fel koufront, of als het temperatuurverschil tussen de lucht boven het aardoppervlak en de hogere luchtlagen groot genoeg is.

Temperatuurverschil van ruim 40 graden

Dit laatste was afgelopen nacht aan de hand. Een vuistregel in de meteorologie is dat bij een temperatuurverschil van 40 graden er onder de juiste omstandigheden een hagelbui kan ontstaan, mogelijk ook met onweer. Een onweersbui zou je in deze tijd van het jaar dan vooral boven de Noordzee bedenken. Het water van de Noordzee is momenteel namelijk nog een graad of 7, er is daar voldoende vocht voorhanden en de lucht op ongeveer 5 kilometer hoogte kan in de winter soms flink koud zijn; afgelopen nacht bijvoorbeeld rond -40 graden. Maar in dit geval kwam het dieper landinwaarts tot winteronweer; in Limburg.

Lage wolkenbasis

De luchttemperatuur op anderhalve meter hoogte lag er op dat moment op het vriespunt en met ook daar een bovenlucht van -40 graden. Een verschil van exact 40 graden dus. Een actief lagedrukgebiedje trok met de kern over het zuidoosten van het land en het bijbehorende sneeuwfront had een vrij lage wolkenbasis. De 'warmere' lucht hoefde dus maar relatief kort te stijgen om in de koudere lucht terecht te komen, waarna het tot onweer kwam.

Bijzonder geluid

Vooral het geluid van winteronweer is bijzonder, want het geluid van de ontlading wordt door de sneeuw onderdrukt, waardoor het een beetje dof klinkt. Heel anders dan onweer in de zomer!