Code geel, oranje of rood: wat nu?

Een beetje wind, daar kijken we in Nederland echt niet van op. Zeker niet aan de kust en op de Wadden, waar je bij wijze van spreken wekelijks wel een keer windkracht 7 kunt opschrijven. Maar een harde of stormachtige wind in het binnenland, dat is andere koek. En ook langs de kust is windkracht 10 of zelfs 11 uitzonderlijk, om nog niet te spreken van windstoten van 140 km per uur.

Met dit soort getallen daadwerkelijk in de verwachting, zullen meer weerwaarschuwingen niet lang op zich laten wachten. Code geel is er voor vandaag al uitgegeven. Code oranje lijkt ook zeer voordehandliggend en voor aanstaande vrijdag zouden wij niet opkijken van een code rood. Vooral storm Eunice, vrijdagavond, heeft namelijk potentie om veel schade aan te richten.

Taak KNMI

Waarschuwingen worden uitgegeven door het KNMI – een overheidsinstantie. Dat is hun wettelijke taak. Een waarschuwing of weercode kan gaan over allerlei soorten weer: sneeuw, hitte, onweer, mist, en waarschijnlijk de meest gangbare: wind. De waarschuwingen worden per provincie / regio bepaald en gaan min of meer van ‘een beetje extra opletten’ tot ‘neem maatregelen en blijf binnen’. Ze doen dat meestal niet in hun eentje: ze werken daarbij samen met alle grote Nederlandse weerbureaus, zoals ook weer.nl.

Geen garantie

In het verleden is regelmatig discussie geweest – achteraf – over of zo’n waarschuwing wel nodig was, of ze er niet te vaak zijn en zo hun impact verliezen, en of ze niet te grootschalig zijn. Tja, achteraf is dat natuurlijk makkelijk gezegd. Bovendien is het een weercode een waarschuwing op basis van de verwachting; het is geen garantie. Daarbij heeft het KNMI allerlei vastomlijnde criteria waar ze het wel of niet uitgeven van weercodes op baseren. Dat zorgt niet altijd voor 'betere' waarschuwingen, maar maakt de zaken wel redelijk objectief.

Dus, dan staat er ergens een waarschuwing op een website. Wat betekent dat dan, en wat moet je daar dan mee? We nemen ze hier vast even met je door, want er komt wel wat ‘codeweer’ aan de komende dagen.

Code geel

Code geel betekent: wees alert, er is kans op gevaarlijk weer. Dit zijn weersituaties die in Nederland vaak voorkomen. Bijvoorbeeld windstoten van meer dan 90 km per uur, gladheid, of veel regen in korte tijd. Het zijn situaties waarbij je extra moet opletten. Dat is dan met name als je onderweg bent op de snelweg bijvoorbeeld. Maar even naar de supermarkt lopen is meestal geen enkel probleem. Vandaar dat we in Nederland meestal niet heel erg warm of koud worden van code geel. Het extremere weer is misschien wel vrij grootschalig, maar de overlast is vrij specifiek. Code geel kan 48 uur voordat het weerfenomeen optreedt, worden uitgegeven. De kans dat het gaat gebeuren, moet daarbij minstens 60% zijn.

Code oranje

Deze waarschuwing is al een stuk serieuzer. Hiermee bedoelt het KNMI dat je voorbereid moet zijn. Er is namelijk grote kans op gevaarlijk of extreem weer waarbij ‘de impact groot is en er kans is op schade, letsel of veel overlast’. Je kent ze waarschijnlijk van nog zwaardere windstoten bijvoorbeeld (120+ km per uur), grootschalige gladheid door ijzel, of meerdere dagen met extreme hitte. Het kan ook heel lokaal zijn, maar meestal zijn dit situaties waar je al een stuk meer van merkt, ook als je alleen maar naar de supermarkt loopt. Code oranje kan 24 uur van tevoren worden afgegeven als de kans op het extreme weer 60 procent of meer is.

Code rood

Dit is het echte weeralarm. De zwaarste waarschuwing van de drie, en die is dan ook behoorlijk zeldzaam in Nederland. Het KNMI geeft code rood af wanneer het extreme weer voor zo veel schade, letsel en overlast kan zorgen dat het ‘maatschappij-ontwrichtend’ is. De laatste twee waren er vorig jaar in februari. Eerst met de sneeuwstorm, een week later door ijzel. Code rood wordt op z’n vroegst 12 uur van tevoren uitgegeven. Hiervoor kijkt het KNMI minder naar exacte drempelwaarden als hoeveelheden sneeuw of windsterkte, maar vooral naar de impact die het weer mogelijk kan hebben. Te denken valt aan schade die verwacht wordt, de veiligheidsrisico’s die er zijn en in hoeverre de samenleving erdoor geraakt wordt. Vaak komen hier adviezen bij zoals niet de weg op gaan als het niet strikt noodzakelijk is, of dat er bepaalde voorzorgsmaatregelen getroffen moeten worden. Misschien toch maar even wachten met boodschappen doen, of ga van tevoren vast even. Anders kan het wel eens een barre tocht worden.

Net als 18 januari 2018?

Morgen zal in de loop van de dag ongetwijfeld code oranje worden uitgegeven voor vrijdag. Misschien wordt het zelfs wel rood. Als we kijken wat er eerder gebeurde tijdens dit soort windsnelheden en –stoten, denk je al gauw aan 18 januari 2018. Het hele treinverkeer werd stilgelegd, tientallen vrachtwagens waaiden om en blokkeerden de wegen. Ook waren er toen twee doden te betreuren door omgevallen bomen. We zullen moeten kijken hoe de verwachting zich ontwikkelt. Maar ook bijvoorbeeld de combinatie met springtij en de eventuele storm van vanavond kan bijdragen aan flink wat schade.

Vanavond: code ‘donkergeel’

Vanavond krijgen we al een voorproefje. Het is dat er nog een zwaardere achteraan komt, maar ook deze woensdagavond kan een heftige avond worden. Aan zee kan storm Dudley een officiële storm worden (een uur lang windkracht 9), maar ook in het binnenland staat vanavond veel wind met zware windstoten. Vooral rond buien(lijnen) die vanavond en vannacht overtrekken, kunnen heftige windstoten voorkomen, zo tussen 100 en 110 kilometer per uur. Omdat het vrij lokaal is, en het vooral in de nachtelijke uren plaatsvindt, is er geen code oranje aan gehangen dit keer. Maar laat je daardoor vooral niet in slaap sussen, want ook Dudley kan hier en daar behoorlijk agressief gaan uithalen.