De Po en de Alpengletsjers lijden onder hitte en droogte

Om met de droogte en de warmte in het noorden van Italië te beginnen. Daar werd de bodem voor de huidige situatie, die steeds meer de contouren van een crisis begint te vertonen, al in de wintermaanden gelegd. Hogedrukgebieden boven het zuiden van Europa, die tijdens de wintermaanden maar van geen wijken wilden weten, waren er de oorzaak van dat er in de zuidelijke Alpen veel te weinig sneeuw viel.

Nauwelijks sneeuw

Hoort er aan het begin van de zomer op 3000 meter hoogte nog ongeveer 2 meter aan sneeuw te liggen, dit jaar is alles al weg en staan de bloemen al in bloei. Er komt dan ook nog maar weinig smeltwater uit de Alpen en dat heeft zo zijn repercussies op de rivieren in de Povlakte en op de Po zelf. Deze normaal machtige, grote en brede rivier is nu tot een smalle stroom verworden de nog geen 20 procent van het water vervoert dat er normaal in terug te vinden is. Allerlei oude scheepswrakken op de rivierbodem komen weer boven water. Zelfs oude tanks uit de Tweede Wereldoorlog zijn ineens weer te zien.

Voor de dichtbevolkte Povlakte, één van de belangrijkste landbouwgebieden van Europa en de economische motor van Italië, is dit allemaal slecht nieuws. In steeds meer dorpen en steden wordt water op rantsoen gezet, de industrie heeft het moeilijk en steeds meer boeren vrezen voor de oogst op de velden. De zomer is nog lang en vorige week al werden in het gebied temperaturen tot 40 graden gemeten. Dat wordt straks nog wat.

Gletsjers hebben het zwaar

Toen de hete lucht vanuit het zuidwesten de Alpen binnenstroomde, steeg het kwik daar tot op een hoogte van 5000 meter boven het vriespunt en begon het ook op de hoogste toppen hard te dooien. Verder doet het gemis aan sneeuw en smeltwater zich er voelen. Voor de gletsjers is het steeds moeilijker om fatsoenlijk door de zomer heen te komen. Veel gletsjers verloren in de periode van 2006 tot en met 2018 een kwart van hun omvang en soms zelfs meer. Hogere temperaturen, in de zomermaanden wegsmeltende sneeuw en teruglopende neerslaghoeveelheden zijn mede debet aan deze ontwikkeling.

Op diverse plaatsen worden moedige pogingen gedaan de resterende gletsjers (deels) met witte doeken te bedekken en zo tegen de vernietigende zon te beschermen. Waarnemer Geert Molema van Weer.nl was op de Dachstein gletsjer in Oostenrijk en zag daar hoe ze alweer begonnen waren om het bovenste deel van de gletsjer met doeken af te dekken. Er lag nog wel sneeuw op het ijs (de winter was met een laag van 6,8 meter – meer dan normaal – geëindigd), maar dat zal waarschijnlijk niet voldoende zijn om een verdere krimp van de ooit zo machtige gletsjer te voorkomen. Daarbij speelt ook een rol dat de sneeuw met Saharazand is vermengd, daardoor donkerder is en makkelijker smelt.

Grotten met ijs

Wat verder naar het westen ligt een grottenstelsel waarin je ook in de zomer door het ijs kunt lopen. Het is een curieus iets. De grotten bevinden zich onder een plateau waarop in de winter sneeuw ligt. De kou van daar (in de winter vaak -20 graden) zakt door spleten de grotten in en houdt het kwik daar onder nul. In de zomer weet die zware, koude lucht zich daar te handhaven, ook omdat een dikke, stalen deur de grotten afsluit. Het smeltwater van de sneeuw erboven, die in de zomer wel wegsmelt, sijpelt de grotten in en bevriest daar weer. Zo vormen zich ondergronds indrukwekkende ijsformaties die je nog steeds kunt bewonderen. Een deel ervan smelt later in de zomer wel weer weg.

Zo verandert het landschap in het zuiden en centrale deel van Europa geleidelijk als gevolg van het veranderende klimaat. In de droge en hete gebieden komen daar de natuurbranden bij die ook steeds vaker voorkomen. Ze grepen in Spanje, Frankrijk en Duitsland de afgelopen week weer volop om zich heen. In de VS is dit al de normaalste zaak van de wereld, maar dar duurt de droogte vooral in de westelijke helft ook al een stuk langer.

Met dank aan Geert Molema