De verwoestende storm van 13 november 1972

De herfst is hét jaargetijde voor de stormen, zo hebben we dat altijd geleerd. Toch komen ze niet meer zo vaak voor als je zou denken. In de laatste 20 jaar telden we er drie. Er wáren tijden dat we de wind gedurende de herfstmaanden vaker door de bomen hoorden bulderen. Alleen al het tijdvak van de jaren 70 telde vier zware herfststormen. De zwaarste deed zich op 13 november 1972 voor, nu dus 50 jaar geleden.

Het was wel een dag. Nederland werd door een ongekende storm getroffen, eerst uit het zuidwesten, al snel in de ochtend uit het noordwesten. Het hoogste uurgemiddelde van de storm bedroeg 112 kilometer per uur, net geen windkracht 12. Op de weerstations van IJmuiden en Terschelling werden windvlagen van 151 kilometer per uur gemeten.

Foto: Karin Broekhuijsen.

Het lagedrukgebied, verantwoordelijk voor de storm, kwam op zaterdag 11 november tot leven in de buurt van Newfoundland, Canada. Daar werd het door de sterke westelijke straalstroom boven de Oceaan opgepikt en met een snelheid van ongeveer 85 kilometer op koers naar Europa gezet. Zondag 12 november trok de depressie, al sterker wordend, over het zuiden van Ierland en het zuiden van Engeland naar het oosten. In de nacht naar maandag 13 november bereikte de kern van het lagedrukgebied Oost-Engeland.

Enorm luchtdrukverschil

In Nederland was de storm toen al begonnen, eerst uit een zuidwestelijke richting. Aan het begin van de ochtend spitste de situatie zich toe. Terwijl de kern van het lagedrukgebied, net ten noorden van de Wadden langs naar het oosten trok, begon de luchtdruk vanuit het zuidwesten op te lopen. Alleen in Noordoost-Nederland daalde hij nog wat. Om 8 uur bedroeg het luchtdrukverschil tussen Delfzijl (959 hPa) en Zeeuws-Vlaanderen (991 hPa) maar liefst 32 hPa (ongekend). Verder waren de veranderingen in de luchtdruk in Drenthe en Groningen tussen 7 en 8 uur zo groot dat ze bijna ongeloofwaardig leken.

De wind vertelde echter het verhaal. Het kwam tot een waanzinnige storm in Nederland, waarbij de wind op een trog van zuidwest naar noordwest draaide. Buiten bulderde de storm met een niet eerder voorgekomen kracht. Horen en zien verging je. Mensen waren vaak doodsbang als ze buiten de deur kwamen. Op dat moment werden de zwaarste uitschieters gemeten. De schade was enorm. Alle denkbare vormen van schade aan objecten, gebouwen en de natuur waren zichtbaar. Van alles vloog door de lucht. Het was levensgevaarlijk om buiten de deur te komen en naar je werk te gaan. In de havens van Rotterdam en Amsterdam werden kranen van de rails gelicht en omvergeblazen.

Miljoenen bomen waaiden om

Op de weg en op het spoor ondervond het verkeer enorme hinder van het slechte weer. Bij Castricum werd een Chinese boot met bananen door de storm op het strand gezet. Op de Veluwe en met name in Drenthe was de schade in de bossen enorm. In totaal 7 miljoen (!) bomen waaiden om, ofwel 913.000 kubieke meter aan hout. In Drenthe ging voor een totaal aan 2500 hectare bos totaal tegen de vlakte, zon 15.000 hectare raakte onherstelbaar beschadigd. Al met al was het één van de zwaarste stormen van de vorige eeuw.

Foto: Karin Broekhuijsen.

In de jaren na 1972 is de schade in de bossen geleidelijk opgeruimd en zijn nieuwe bomen aangeplant. Dat gebeurde op een andere manier dan voor die tijd, namelijk met meerdere boomsoorten door elkaar heen. De bosvakken werden zo minder kwetsbaar voor nieuwe stormen die in de jaren daarna zouden volgen. Het opvallende was namelijk dat het vooral de dennenbomen waren die aan de stormwinden in 1972 ten prooi vielen.

Het stormvak bij Exloo

Voor wie nog een wil zien hoe het bos er na de storm van toen uitzag, hebben natuurbeheerders in Drenthe in enkele bosvakken de omgewaaide bomen van toen laten liggen. Dat heeft bijzondere natuur opgeleverd met allerlei mossen op het dode hout en vooral tijdens de herfstmaanden ook een rijk gevarieerd aanbod aan paddenstoelen. Zelfs als je nu, 48 jaar na de storm dus, door die oude bosvakken heen loopt, blijf je de kracht van de wind van toen voelen. Het kost geen enkele moeite om je voor te stellen hoe hard het er die dag aan toe moet zijn gegaan. Het stormvak (165) ligt in de bossen bij Exloo.