Een ‘snowmageddon’ in april, kan dat wel?

Sneeuw in maart is niets bijzonders en komt bijna ieder jaar wel voor, maar sneeuw in april is – zeker tegenwoordig in het veranderende klimaat – een ander verhaal. In de vorige eeuw viel er in de aprilmaand landelijk op gemiddeld 2 dagen sneeuw. Deze eeuw is dat nog maar 1 keer in de 3 jaar. Sinds het begin van de sneeuwmetingen in 1951, kwam het bijna ieder jaar wel tot aprilsneeuw, alleen in de jaren 1974, 1987 en in 1993 was dat niet het geval.

De sneeuwverwachting voor vrijdagochtend

Zetten we dat af tegen deze eeuw, dan neemt het aantal sneeuwloze aprilmaanden duidelijk toe. Zo viel er in 2002, 2007, 2009, 2011, 2014 en 2020 nergens in ons land sneeuw in april, in alle andere jaren wel. In 2013 sneeuwde het bijvoorbeeld ook tijdens de paasdagen en in 2016 sneeuwde het eind april, kort na het overlijden van popicoon Prince. Zijn bekende nummer ‘Sometimes it snows in april’ (af en toe sneeuwt het in april) werd toen toepasselijk veel gedraaid op de radio. En wat dacht je van vorig jaar! Met 10 dagen sneeuw in ons land was het de op 4 na sneeuwrijkste aprilmaand sinds 1951.

De sneeuwrijkste aprilmaanden

In de vorige eeuw kwam het zelfs regelmatig voor dat het in april nog echt winters was. Zo viel er in de jaren 1958 en 1975 op 11 dagen ergens in ons land sneeuw. In 1973 zelfs op 15 dagen en 1970 staat op de nummer 1 positie in de ranglijst, met toen op maar liefst 17 dagen sneeuw! Deze eeuw tellen april 2001 en april 2016 allebei 6 dagen waarop ergens in ons land sneeuw viel, vorig jaar steeg daar met landelijk 10 sneeuwdagen flink bovenuit.

Hoe vaak blijft sneeuw liggen in april?

Voor wat betreft sneeuw die blijft liggen is het een ander verhaal. Dat is in deze tijd van het jaar wel vrij bijzonder, want meestal gaat het namelijk om smeltende/natte sneeuw. In ons land meten circa 325 neerslagwaarnemers van het KNMI iedere dag om 08 uur UTC (10 uur zomertijd) de hoeveelheid neerslag en de hoogte van een eventueel sneeuwdek. Ligt er sneeuw? Dan noteren zij, ook bij een gebroken sneeuwdek, een sneeuwdekdag.

En ook hier zien we een duidelijk verschil tussen deze eeuw en de vorige eeuw. In de vorige eeuw lag er gemiddeld namelijk nog 1 keer in de 2 jaar sneeuw in april. Deze eeuw heeft er op de meeste plaatsen, tot 2021, nog helemaal geen sneeuw gelegen! Iets was vroeger dus bijna jaarlijks voorkwam, is uniek geworden. Als naar alle waarneemstations in ons land wordt gekeken, lag er alleen in 2001 (7 dagen), 2003, 2005 en 2016 ergens in het land sneeuw. Dit was altijd 5 cm of minder en zeer lokaal. Maar toen kwam vorig jaar...

Vorig jaar lukte het wel

Pas vorig jaar lukte het wel weer. In de eerste helft van april 2021 werd op maar liefst 10 dagen ergens in het land sneeuw geregistreerd tegen 2 à 3 dagen normaal. In 1977 was dit aantal voor het laatst zo hoog en sinds de jaren ’50 van de vorige eeuw was april slechts 4 keer nog sneeuwrijker. Op 5 dagen was het ergens in ons land wit en dat was sinds 2001 niet meer voorgekomen (toen 7 dagen). Op 7 april lag in het noorden, oosten en zuiden op grote schaal 1-7 cm en groeide het sneeuwdek in de Limburgse heuvels hier en daar zelfs tot boven 15 centimeter aan. In combinatie met de wind leverde dat daar zelfs stuifsneeuw op. Sinds 14 april 1999 werd er niet op zulke grote schaal zoveel sneeuw gezien in de grasmaand.

In 1978 zelfs 20 centimeter

In de sneeuwrijke april van 1970 was het op 11 dagen ergens in ons land wit. Op 6 april sneeuwde het gedurende 15 uur achtereen in Groningen (er bleef 5 cm liggen) en op 8 april lag er op Ameland 15 cm sneeuw. In 1978 viel er op 11 april in Brielle en Alkmaar 15 cm sneeuw, in Wognum 18 cm en in Renesse 20 cm sneeuw! Een dag later werd in Friesland lokaal 15 cm sneeuw gemeten. De Bilt had op 11 april een sneeuwdek van 8 cm, een record voor april. Op 14 april 1999 viel er in het Drentse Ruinerwold 15 cm sneeuw en een dag later noteerde Vaals 8 cm en de Vaalserberg 13 cm. Op 7 april 2021 werd in Epen (bij Vaals) 10 cm gemeten en op de Vaalserberg lag ruim 15 cm. Een aprilrecord voor Zuid-Limburg!

En nu?

Veel zal afhangen van de intensiteit en de duur van de neerslag. We komen uit een lange, zonnige periode met overdag vaak temperaturen boven 15 graden. Ook al waren de nachten wel koud, de bodem is inmiddels behoorlijk opgewarmd en moet flink afkoelen voordat daar serieus sneeuw op blijft liggen. De eerste sneeuw smelt dus gewoon weg. Op auto’s en grasvelden gaat het wel wat makkelijker. Die worden als eerste wit en dat zou de komende nacht al kunnen gebeuren op de plekken waar het als eerste sneeuwt.

Morgen overdag is het lastig. Allereerst lijkt het erop dat de lucht niet overal koud genoeg is voor sneeuw. Zeker het oosten en zuidoosten zullen waarschijnlijk ook een tijd regen krijgen. In het westen, midden en noorden is de lucht – zoals het er nu naar uitziet – wel kouder. Daar zou het ook overdag, zeker als de neerslag voldoende intensiteit heeft, kunnen sneeuwen. De temperatuur ligt dan net boven nul. Duurt het lang genoeg, dan kan zich op die plaatsen al een (drab)dekje vormen. In hogere gebieden mogelijk al wat meer.

Vanaf de late middag wit?

Het interessantste stuk zit vanaf de tweede helft van de middag, in de avond en in de nacht naar vrijdag. Dan wordt het overal koud genoeg voor sneeuw, gaat het hard waaien en zakken de temperaturen naar het vriespunt. Ligt de neerslag nog steeds boven Nederland, dan is dit het moment waarop zich een sneeuwdek kan gaan vormen. Tussen 5 en 10 centimeter lijkt op dit moment – op basis van de huidige berekeningen – haalbaar. In hoger gelegen gebieden zou het nog een beetje meer kunnen zijn.

Ook vrijdagochtend kan het, met name in het zuiden van het land, nog even sneeuwen. Daar is de kans het grootste dat een deel van de sneeuw de dag overleeft. En dat zou weer gevolgen kunnen hebben in de nacht erna. Want als het dan helder wordt, kan het boven die sneeuw flink afkoelen en mogelijk matig gaan vriezen, met minimumtemperaturen beneden -5 graden. Dat zou dan een bijzonder einde vormen aan een unieke tweedaagse.