Extreme hitte verovert het land - Hitteplan actief

Afgelopen nacht was het op veel plekken nog heerlijk koel. In de Achterhoek daalde de temperatuur in Hupsel tot 8,9 graden en in Ruurlosebroek tot 8,4 graden. Vlissingen noteerde echter al een eerste tropennacht met een minimum van 20,1 graden! De temperatuur gaat nu snel omhoog.

Al voor het middaguur is het op de meeste plekken - met uitzondering van het noorden, waar het mede door wat bewolking minder snel opwarmt - zomers warm met temperaturen (ruim) boven de 25 graden. In de middag warmt het verder op en uiteindelijk halen we overal in het land, met uitzondering van het Waddengebied, de 30 graden. Ook op de westelijke stranden wordt het 30 graden, maar daar brengt een zeewind in de loop van de middag weer wat verkoeling. Landinwaarts wordt het 31 tot 35 graden en mogelijk haalt Zeeuws-Vlaanderen een afgeronde 36 graden.

Warme nacht, maar op veel plekken nog geen tropennacht

Na zo'n warme dag blijft het natuurlijk ook in de avond lang warm. Zo ligt de temperatuur in de zuidelijke helft van het land tussen 20 en 21 uur 's avonds waarschijnlijk nog rond of zelfs boven de 30 graden. Omdat het helder is en er weinig tot geen wind staat, koelt het echter nog wel flink af, ondanks dat de warmste luchtsoort naar onze omgeving trekt. Met uitzondering van de warmste plekken koelt het overal af tot onder de 20 graden, de grens voor een tropennacht. De warmste plekken zijn in zomernachten als deze vaak vooral het zuidwesten en Zuid-Limburg. Zo komt Vlissingen vannacht niet lager uit dan 23 graden! Landinwaarts koelt het af tot 12-18 graden, maar in het noordoosten kan het lokaal nog wat verder afkoelen.

Dinsdag: komt het all-time hitterecord in gevaar?

Dinsdagochtend schiet de temperatuur dan gelijk weer omhoog. De temperatuur ligt halverwege de ochtend alweer rond de zomerse 25 graden en vrijwel overal zal de thermometer al voor het middaguur tropische waarden aanwijzen. De achtergrondwind is wat sterker dan op maandag en bovendien meer zuidoostelijk, waardoor we dinsdag niet met een zeewind te maken krijgen. Hierdoor kan de temperatuur ook in het westen oplopen tot 38 graden aan toe. Zeker voor deze regio is dat haast ongekend warm.

Zoals de afgelopen week al vaker te zien was, is het ECMWF wat minder scheutig met de maximumtemperaturen dan andere modellen. Het Europese weermodel komt met 'slechts' een lokale 38'er in het zuiden van het land en maximaal 31 graden in het uiterste noorden. Het GFS (Amerikaanse model) blijft de bizar warme lijn van de afgelopen dagen aanhouden en komt ook in de laatste modelruns weer op uitgebreide schaal met maxima van 40-41 graden. In dit laatste geval wordt het 3 jaar oude record van 40,7 graden in Gilze-Rijen op 25 juli 2019 mogelijk alweer verbroken.

Sinds gisteravond doen ook de fijnmazige modellen mee, die vaak wat beter presteren in het juist verwachten van het weer op de de korte termijn. Deze modellen zijn allemaal ook een stuk warmer dan het Europese model, maar niet zo heet als het GFS model. De fijnmazige modellen zijn opvallend eenlijnig met maxima van zo'n 32-33 graden op de Wadden, 33-36 graden in het noorden, 36-38 graden in het midden en 38-39 graden in het oosten en zuiden. In het uiterste zuiden wordt zelfs een (afgeronde) 40 graden berekend. Deze zou dan waarschijnlijk weggelegd zijn voor het zuiden van Zeeland, het zuidwesten van Brabant of de zuidelijke helft van Limburg.

Alles in overweging nemende, lijkt het allemaal nét niet genoeg voor het verbreken van de hoogste temperatuur ooit gemeten in ons land. Het valt echter ook nog niet uit te sluiten. De warmste luchtmassa bereikt ons in de avond pas, maar die warmste luchtmassa valt dan net niet samen met het toppunt van de instraling van (en dus opwarming door) de zon. Als het geheel nog iets verschuift (lees: als de allerwarmste luchtmassa net iets eerder komt) kan het zomaar zijn dat we wel die dikke 40'er of zelfs 41 graden alsnog bereiken.

Daarmee komen we in de top-5 heetste dagen ooit gemeten in ons land. De top-3 werd gehaald in 2019, op 25 juli noteerde Gilze-Rijen 40,7 graden. Daarna komt 26 juli 2019 met 40,1 graden in Volkel. Op een 3e plek staat 24 juli 2019 met 39,3 graden in Eindhoven. Op die dag werd het oude record van 38,6 graden, gemeten op 23 augustus 1944 in Warnsveld, verpulverd. Op een 5e plek vinden we Venlo, met 37,9 graden op 27 juni 1947.

Tropennacht en klamme woensdag: afkoelen met onweer?

In de nacht naar woensdag komt het dan wél vrijwel overal tot een tropennacht. Op de meeste plekken zal de temperatuur namelijk niet onder de 20 graden zakken en een groot deel van de nacht is het zelfs nog warmer dan 25 graden. Dit heeft te maken met een combinatie van factoren. Enerzijds is de luchtmassa simpelweg warmer, waardoor het een stuk warmer is dan voorgaande nacht. Anderzijds berekenen de modellen meer wind. Meer wind in betekent dat de atmosfeer meer doormengt. Dit heeft tot gevolg dat de lucht aan het aardoppervlak niet zo snel kan afkoelen, omdat er menging plaats vindt met de lucht hoger in de atmosfeer, die in de nacht over het algemeen warmer is.

Ook neemt tegen het eind van de nacht de kans op bewolking iets toe, wat de uitstraling en daarmee afkoeling nog iets kan belemmeren. Uiteindelijk blijft de temperatuur op de meeste plaatsen waarschijnlijk dus steken tussen 21 en 24 graden. In grote steden koelt het niet verder af dan tot 25 graden.

Vanaf woensdag gaan de temperaturen duidelijk omlaag ten opzichte van de dagen ervoor, al zijn de weermodellen er nog niet over uit hoe dat precies gebeurt. Waarschijnlijk wordt het in het oosten van het land in de ochtend en vroege middag nog nipt tropisch met een lokale 30 graden, maar vanuit het westen stroomt snel minder warme lucht het land binnen. De Bilt komt op een graad of 26 uit en aan zee liggen de temperaturen rond 23 graden. De maxima worden daar dus in de nacht bereikt.

Wat de temperatuur ook wordt: de luchtvochtigheid is een stuk hoger dan tijdens de voorgaande dagen en dus zal het woensdag, ook als de temperatuur ergens rond de 25 graden blijft steken, zeer warm en broeierig aanvoelen. Geen aangenaam weer dus ook voor de wandelaars in Nijmegen.

De warmte wordt waarschijnlijk niet zonder slag of stoot verdreven, in de ochtend trekken al enkele buien over het land met in het zuidoosten kans op onweer. In de namiddag ontstaan nieuwe actievere buien, dan kan het in het oosten en noordoosten stevig onweren. Ook hagel is mogelijk.

Na woensdag lijkt het definitief af te koelen en blijft de temperatuur in ieder geval een paar dagen tussen 20 graden op de Wadden, 23 graden in Utrecht en 26 graden in Limburg.

Nationaal Hitteplan actief

Vanwege de verwachte temperaturen en smog treed vanaf vandaag het Nationaal Hitteplan van het RIVM in werking. Heet weer is vooral gevaarlijk voor kwetsbare groepen en de belangrijkste maatregelen om gezondheidsproblemen te voorkomen zijn:

• Voldoende (water) drinken. 
• De woning koel houden door zonwering, ventilator en/of airconditioning.
• Lichamelijke inspanning in de middag en vroege avond beperken.
• Verbranding door de zon voorkomen

Omdat (zware) inspanning een groot gezondheidsrisico is tijdens hitte, heeft de organisatie van de Nijmeegse Vierdaagse in ieder geval al besloten om de eerste dag af te gelasten. Andere maatregelen, zoals het inkorten van en eerder beginnen aan de 30, 40 en 50 kilometer lange routes, bleken onvoldoende.