Fel onweer en grote hagel maken einde aan hitte Noord-Europa
Augustus, en vooral de tweede helft van de maand, verliep voor Scandinavische begrippen zeer warm in delen van Zweden en Finland. Gisteren werd die warmte dan eindelijk verdreven. Het kwam daarbij tot zware (onweers)buien. In Zweden viel bij die buien lokaal ruim 100 mm aan neerslag in één dag - twee keer een maandsom aldaar -, terwijl in Finland zeer grote hagelstenen naar beneden kwamen.Meer over de extreme onweersbuien en grote hagelstenen volgt verderop in het artikel. Eerst gaan we in op de warmte van de afgelopen periode.
Al eerder deze zomer werden er meerdere warmterecords verbroken in Scandinavië. In augustus was de temperatuur aanvankelijk wat gematigder, maar vooral in de tweede helft van augustus kwam het in zowel Zweden als in Finland tot zeer warm weer voor de tijd van het jaar. Hoewel tropische dagen en nachten in de tweede helft van augustus in Zweden en Finland niet uniek zijn, zijn ze wel vrij zeldzaam. Eind augustus is er in deze landen vaak een periode waarin de temperaturen duidelijk dalen en het weer al een herfstachtig tintje krijgt. Dit jaar was hier echter geen sprake van.
Bijzonder veel tropennachten in Zweden en Finland
Beide landen zagen tussen de periode van 15 augustus en nu zeer warme nachten. Op bijvoorbeeld het Zweedse eiland Gotska Sandön daalde de temperatuur op 16 augustus niet onder de 22,3 graden. Slechts één keer eerder werd zo laat in het jaar in Zweden een hogere minimumtemperatuur opgetekend. Zo daalde de temperatuur in 1997 in het uiterste zuidwestelijke puntje van Zweden niet onder 22,9 graden op 27 augustus. In Norrland, het noordelijkste landsdeel van Zweden, kwam het voor de 4e keer in de meetgeschiedenis (waarvan 3 keer deze eeuw) tot een tropische nacht in de tweede helft van Augustus.
In Helsinki was de warmte nog wat extremer. In maar liefst 5 nachten bleef de temperatuur op 20,0 graden of meer steken. Slechts 2 (!) keer eerder kwam het tot tropische nachten zo laat in het jaar. Tijdens de warmste nacht, op 16 augustus, daalde de temperatuur niet onder 21,7 graden. Op 24 augustus werd opnieuw een tropische nacht gemeten. Sinds het begin van de metingen in 1844 kwam het nog nooit zo laat in het jaar tot een tropische nacht.
Ook overdag tropische temperaturen
In Zweden kwam het in de tweede helft van augustus meermaals tot temperaturen boven de 30 graden. Vooral afgelopen vrijdag was het er zeer warm en braken meerdere weerstations hun records voor wat betreft recordlate hitte. Nog veel meer stations kwamen in de buurt van die recordwaarden.
In Finland kwam het op 16 augustus tot de warmste dag ooit gemeten in de tweede helft van augustus met 31,7 graden in Pori. Een dag later was het opnieuw raak met een temperatuur van 31,2 graden in Heinola – de hoogste temperatuur ooit gemeten zo laat in het jaar. Daarbij braken ook in Finland meerdere weerstations hun record voor wat betreft hoogste temperatuur ooit gemeten in de tweede helft van augustus.
Ook in Estland werd het recordwarm. Met 32,9 graden als maximumtemperatuur in Tallinn op 19 augustus, werd de hoogste temperatuur voor de tweede helft van augustus gemeten. Met 32,3 graden in Kunda op 28 augustus werd het bovendien nog nooit zo laat in het jaar zo warm in Estland.
Warme weer deels te danken aan warme zeewater
De hitte en vooral de warmte in de nachten vallen deels te wijten aan het warme zeewater. Door de warme zomer ligt de temperatuur in een groot deel van de Baltische Zee tussen de 20 en 24 graden. Op sommige plekken ligt de watertemperatuur daarmee 6-8 graden (!) boven de normaal voor de tijd van het jaar. Deze hoge watertemperaturen zorgen ervoor dat het ’s nachts minder afkoelt in de kustgebieden en op eilanden, en dit is een van de redenen waarom plekken als Helsinki en Gotska Sandön zulke hoge (minimum)temperaturen maten.
Hagelstenen groter dan golfballen
Hitte wordt verdreven met zwaar onweer
Gisteren werd vanuit het noordwesten koelere lucht aangevoerd in het noorden van Europa. In het grensgebied van die zeer warme en koelere lucht ontstonden felle regen- en onweersbuien. In Zweden was vooral de totale neerslaghoeveelheid opvallend, waar in Finland juist de randverschijnselen extreem waren.
Zo kwam het in Zweden op meerdere plekken tot ruim 50 mm regen, hier en daar benaderde de hoeveelheid regen zelfs de 100 mm. Dit is bijna twee keer zoveel als er gemiddeld genomen in heel augustus in Zweden valt. De omgeving van stad Linköping werd het zwaarst getroffen. Daar viel van zaterdagavond tot zondagavond in 24 uur tijd 147 mm regen. Deze hoeveelheden regen zorgden vanzelfsprekend voor overstromingen en wateroverlast. Water liep huizen binnen en verschillende straten kwamen onder water te staan. De lokale reddingsdiensten werden overspoeld met telefoontjes. Ook vandaag komt het in het zuidoosten van Zweden nog tot felle buien.
In Finland ontstonden felle onweersbuien met hoge bliksemintensiteit. Ook hagelde het op veel plekken. Vlakbij de stad Lahti kwamen meldingen en video’s van zeer grote hagelstenen binnen. Lokaal waren de hagelstenen groter dan golfballen. Meerdere mensen meldden schade aan auto’s en andere bezittingen. Van sommige auto’s waren de voorruiten gebroken.
Ook in Estland kwam het tot stevige onweersbuien, al waren de randverschijnselen daar voor zover bekend minder extreem. Vandaag kwamen er echter wel meldingen van grote hagel bij onweersbuien uit Estland.
Ook eerder in augustus veel onweer
Het is niet de eerste keer deze maand dat het in Estland en Finland tot stevig onweer komt. Ook gedurende de eerdergenoemde hete dagen ontstonden er vaak felle onweersbuien. Vooral boven Finland kwam het vaak tot grote complexen die vooral opvielen door hun hoge bliksemintensiteit.
Bronnen: SMHI, SVT, Mika Rantanen (FMI)
