Geen winter meer, lente lijkt warmer te worden dan vorig jaar

Binnen de huidige configuratie is het niet ondenkbaar dat we vooral vanaf april opnieuw in een fase met boven normale temperaturen uitkomen. Heel anders dus, dan in de lente van vorig jaar die – als een vervolg op de zwakke poolwervel in de winter van toen – kouder dan normaal verliep.

Als je op winterweer hoopt, is de winter van 2022 een frustrerende ervaring. Een hogedrukgebied zit in het weer van alledag ingebakken, maar het ligt op een verkeerde plek. Soms komt het boven de Britse eilanden uit, maar veel vaker ligt het met zijn as ten zuiden van Nederland. Het heeft tot nu toe vaak rustig weer gebracht met veel bewolking, nevel en eerder in de maand ook lange tijd mist. De komende tijd lijkt er wel wat meer vaart in de atmosfeer te komen, doordat lagedrukgebieden in het hoge noorden, geholpen door de kou die vanuit het oosten van Canada de zee op stroomt, nog wat actiever worden en hun invloed verder naar het zuiden uitbreiden.

Sterke poolwervel was onverwacht

De sterke poolwervel van deze winter zagen we in eerste instantie niet aankomen. In een configuratie, waarin een oostelijke QBO (een straalstroom in de stratosfeer boven de evenaar die in een periode van ruim 2 jaar door een oostelijke en een westelijke fase gaat) een rol speelt, is de kans op het instorten van de poolwervel tijdens de wintermaanden juist relatief groot. Dit jaar kwam (en komt) het er (waarschijnlijk) niet van. Niet de QBO was bepalend, maar de combinatie van La Niña en de sterk negatieve PDO greep de macht, waarbij de sterk negatieve PDO waarschijnlijk nog wat meer invloed had en heeft dan de combinatie ervan met La Niña.

Een belangrijk gevolg was dat een plotselinge opwarming van de stratosfeer boven de Noordpool (nodig om de poolwervel te verzwakken) er dit jaar niet inzat en waarschijnlijk ook niet meer inzit. Tot nu toe waren de berekeningen daarbij steeds pijnlijk eensgezind. Voor de komende weken is dat eerst ook nog zo, wat verderop in de tijd zien we wel wat meer spreiding, maar de grote lijn is nog steeds die van een poolwervel die duidelijk sterker blijft dan normaal.

Depressies op de Oceaan

Wat je er in het gewone weer van terugziet, is een grote depressieactiviteit op het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan. In december, toen er nog wel kansen op winterweer waren, was die er al en waarschijnlijk waren het ook toen de depressies in het hoge noorden die – toen het puntje bij het paaltje kwam – de echte kou hebben tegengehouden. Vanaf eind december, toen het warmbloedige hogedrukgebied bij ons de buurt zijn plek op de weerkaarten had gevonden, was het allemaal duidelijk en hebben zich geen nieuwe kansen op winterweer voorgedaan.

Hoe gaat het verder? Waarschijnlijk zien we in de februarimaand meer van hetzelfde. Een doorstaande westcirculatie op het noordelijke deel van de Oceaan houdt uitbreidingen van de hogedrukgebied boven de Azoren en Frankrijk naar het noorden, nodig om koude lucht vanuit het poolgebied in onze omgeving te krijgen, waarschijnlijk in grote lijnen tegen. Aan de achterzijde van een wegtrekkend lagedrukgebied kan de wind bij ons weleens noordwestelijk worden met even wat koudere lucht en een paar winterse buien, maar dat is het dan wel.

Eind februari al lenteweer?

Veel vaker zal het aan de zachte kant zijn met, als het hogedrukgebied even wat sterker is, rustig en saai weer, maar ook fases met wisselvallig weer en meer wind. Mocht het hogedrukgebied later in de maand wat verder naar het oosten trekken, zoals de lange termijn verwachtingen van het ECMWF al een tijdje suggereren, dan kunnen we aan de westflank van het hogedrukgebied ook al in een warmere zuidelijke wind terechtkomen, met dan ruimte voor het eerste lenteweer.

Voor maart geven bijna alle lange termijnverwachtingen nu een wisselvallig weerbeeld met vaak winden tussen west en noord en temperaturen rond normaal. Daarna zou, en dan kunnen we ook naar het patroon van veel eerdere lentes kijken, vanaf april hogedruk (bij voorbeeld boven Scandinavië) opnieuw een rol kunnen gaan spelen. De poolwervel is dan hoe dan ook verdwenen, omdat de zon in het poolgebied weer overal schijnt en de ozonlaag boven de Nordpool als vanzelf weer warmer wordt. De bestaansgrond voor de poolwervel vervalt daarmee.

Heel anders dan vorig jaar

Al met al lijkt het beeld voor het laatste deel van de winter en de eerste lentemaanden dus heel anders dan dat van vorig jaar. Toen werkten we eerst nog naar een fraaie winterweek toe die op 7 februari met een sneeuwstorm startte en gevolgd werd door een vrij zonnige week met in de nachten vaak strenge en soms zelfs zeer strenge vorst. We kwamen op veel plaatsen op de schaats en bijna iedereen genoot van het fraaie winterweer. Na de dooi, die aan het einde van die mooie week volgde, was het eerst wat wisselend, totdat nog een week later de lente even voluit doorbrak.

Een opmaat naar fraai lenteweer tijdens de erop volgende lentemaanden was die week niet. Vanaf maart was de wind vaak noordelijk en lagen de temperaturen beneden normaal. Zelfs in de eerste week van mei sneeuwde het nog in een deel van Brabant. De lente ging dan ook als een duidelijk koudere dan normale de boeken in. Als de voortekenen niet bedriegen, zien de vooruitzichten voor in elk geval de temperaturen er in de lente van dit jaar een stuk beter uit.