Koude start mei: duinpan Castricum meet -8,4 graden
In een duinpan in de zeereep nabij Castricum aan Zee hebben vrieskoujagers Pieter Bliek en Karel Holvoet zondagochtend 1 mei om 04.15 uur op anderhalve meter hoogte een laagste temperatuur van -8,4 graden gemeten. Aan de grond is het er waarschijnlijk nog iets kouder geweest, maar die waarde wordt pas later bekend. In een duinpan bij Camperduin werd een kwartier eerder een temperatuur van -7,7 graden gemeten. De duinpan bij Callantsoog kwam even na 3 uur op een temperatuur van -7,1 graden uit.Het zijn opmerkelijk lage temperaturen die allemaal duidelijk lager liggen dan de officiële records voor de eerste en tweede decade van mei. Voor de eerste decade staat dat record op naam van Castricum (!) waar op 9 mei 1944 -5,4 graden werd gemeten, het record voor de tweede decade van mei stamt met -5,0 graden van 11 mei 1928 en werd in het Drentse Wijster gemeten. Van nieuwe records mogen we nu niet spreken, omdat in de duinpannen niet volgens de officiële regels wordt gemeten, maar een goed beeld van de temperaturen in de duinpannen geven ze zeker wel. Holvoet en Bliek gebruiken een systematiek die bij hun onderzoek past. Zij willen de microklimaten in duinpannen blootleggen en laten zien hoezeer die afwijken van de plekken waarop we normaalgesproken meten.
Nachten nog steeds koud
Ook al is de maand mei inmiddels begonnen, de nachten zijn dus nog steeds koud. Ook op diverse waarnemingsstations van het KNMI komt het op normale waarnemingshoogte (anderhalve meter) nog af en toe tot lichte vorst. Op een hoogte van 10 centimeter vriest het er lokaal nog meer dan 5 graden (en dus matig). De laagste temperaturen worden echter, zoals al aangegeven, door het netwerk van vrieskoujagers Pieter Bliek en Karel Holvoet gemeten. Op donderdag 28 april al werd bij Castricum aan Zee -9,2 graden afgelezen. Ook dat was, voor de 3e decade van april, een record. Op 21 april 1991 werd het in Heino -7,9 graden en op 29 april 1976 noteerde Deelen -7,2 graden.
Nog kouder was het op 3 april. In Castricum aan Zee daalde het kwik toen op anderhalve meter tot -12,3 graden (strenge vorst) en op 10 centimeter hoogte vroor het 12,1 graden. Deze nacht was helder en er was nagenoeg geen wind.
Duinpannen koelen snel af
Er zijn meerdere redenen waarom duinpannen snel afkoelen, zeker als er geen wind is en de lucht helder. Zand houdt warmte slecht vast en straalt daardoor maximaal uit. Het gevolg is dat de lucht erboven overdag snel opwarmt en in de nachten juist sterk afkoelt. Daarbij draagt de vorm van een duinpan ertoe bij dat de (relatief zware) koude lucht in stilstand niet kan ontsnappen. Verder treedt in windstille nachten geen menging met de warmere lucht op wat grotere hoogte op. De temperaturen gaan dan ook als een baksteen omlaag. In duinpannen kan het hierdoor veel kouder worden dan op andere plekken in de buurt. Soms lopen de temperatuurverschillen wel tot tussen 10 en 15 graden op.
Holvoet en Bliek willen het gedrag van deze microklimaatjes in beeld brengen. Het zal de komende maanden interessant zijn om uit te vinden of het ook gedurende de zomermaanden in de duinpannen tijdens heldere nachten tot vorst zal komen. Erg belangrijk hiervoor is dat de lucht droog genoeg is. Ontstaat tijdens de afkoeling namelijk mist, dan komt er condensatiewarmte vrij. En die houdt verdere afkoeling tegen.
Ook vanochtend weer koud
Ook vanochtend was het in de duinpannen weer koud, maar werden niet zulke lage temperaturen als op 28 april of 1 mei gemeten. Wederom was Castricum aan Zee het koudst met -3,5 graden op anderhalve meter hoogte. Callantsoog was met -2,9 graden iets minder koud en in Camperduin werd -2,3 graden gemeten. Van de officiële stations was Leeuwarden met -0,7 graden op anderhalve meter hoogte de koudste. Op een hoogte van 10 centimeter was Eelde in het noorden van Drenthe met -5,2 graden de koudste.
