Noorderlicht zorgt voor spektakel in het hoge noorden

Een dansende muur van groene, paarse en rode kleuren, een natuurlijke vuurwerkshow, een buitenaards spektakel; dat het noorderlicht iets bijzonders is, dat is bekend. De laatste dagen was het veelal raak en zagen we af en toe schitterende beelden uit Canada en Noorwegen komen. Deze foto verscheen gisteren op Twitter. In het noorden van Noorwegen, vlakbij de stad Tromsø, deed zich deze spectaculaire lichtshow voor.

Fotograaf Adrien Mauduit, die het noorderlicht bepaald niet voor de eerste keer zag – hij noemt zichzelf een ‘aurora chasing specialist’- was er zelf ook aardig van onder de indruk. (Overigens: hier is een lens gebruikt waarbij het beeld wat vervormd wordt; je ziet dat aan de ondergrond, die in een ronding loopt. Veel 'aurorachasers' gebruiken zo'n lens om zo veel mogelijk van de lucht in beeld te krijgen.)

Bucket list

Het is niet zo verwonderlijk dat het zelf aanschouwen van het poollicht, het noorderlicht, of Aurora Borealis, bij veel mensen op de bucketlist staat. Over het algemeen moet je er ver voor van huis, en ook nog veel geluk hebben. Het helpt natuurlijk ook om er wat meer over te weten. Hieronder beantwoorden we een paar veelgestelde vragen over het noorderlicht.

Wat is het noorderlicht precies?

Het noorderlicht heeft alles te maken met de zon. De zon is een soort kolkende vuurbal, waar aan het oppervlak regelmatig uitbarstingen of explosies plaatsvinden. Dat wordt een zonnestorm of zonnevlam genoemd. Bij zo’n explosie wordt er in één keer een wolk met geladen deeltjes het heelal ingesmeten. Wanneer die deeltjes onze kant op komen, kunnen ze met enorme snelheden in botsing komen met stikstof- en zuurstofdeeltjes hoog in onze atmosfeer. Door deze botsingen krijgen de deeltjes in onze atmosfeer een verhoogd energieniveau. Om die energie weer te ontladen, zenden de deeltjes de energie uit in de vorm van licht. Dat zien wij als het noorderlicht.

Waarom juist in het noorden?

Doordat de polen van de aarde magnetisch geladen zijn, worden de deeltjes die het noorderlicht veroorzaken vanzelf in die richting getrokken. Bovendien is het rond de noordpool in de winter natuurlijk erg donker; het wordt er een lange tijd nauwelijks licht. En hoe minder licht, hoe beter je het noorderlicht kunt zien.

Er is natuurlijk ook een zuidpool, en jawel: er is ook een zuiderlicht.

Waarom is het groen en paars?

Het poollicht ontstaat doordat het in aanraking komt met verschillende soorten gassen. De verschillende eigenschappen daarvan zorgen voor verschillende kleuren. Zuurstof bijvoorbeeld zorgt voor de bekende groene kleur. Dit bevindt zich op de onderste laag en daardoor is het groen ook het vaakst zichtbaar. De reactie met stikstof zorgt voor blauwe en rode kleuren (samen paars).

Komt het ook in Nederland voor?

Het is lang niet zo’n lichtshow als rond de noordpool, maar: jazeker, het noorderlicht is ook wel eens in Nederland te zien. Hoe meer deeltjes en hoe sneller de deeltjes in de atmosfeer terecht komen, des te hoger de activiteit van het noorderlicht. En hoe hoger de activiteit, hoe verder het zichtbaar is. Uiteraard is de kans in het noorden van het land het grootst. Op de Waddeneilanden wordt het noorderlicht tijdens heldere nachten nog wel eens gespot. Het helpt ook dat hier weinig lichtvervuiling is: hoe donkerder het is, hoe beter de kansen om er iets van te zien.

Valt het noorderlicht te voorspellen?

Enigszins. Hiervoor wordt ten eerste de activiteit van de zon in de gaten gehouden. Soms zijn er meer uitbarstingen aan het oppervlak van de zon dan anders. Ook hier zit een cyclus in: tussen zo'n rustige fase van de zon, waarbij er relatief weinig zonnestormen plaatsvinden, en een actieve fase, waarbij er juist veel zonnestormen zijn, zit zo'n 11 jaar. Op dit moment neemt de activiteit toe, en het volgende zogenoemde ‘zonnevlekkenmaximum’ wordt in 2025 verwacht. Dat betekent dat zonnestormen de komende jaren steeds vaker voorkomen, en de kans op noorderlicht groter wordt.

Een andere indicator is de zogenoemde Kp-index. Dat is een getal dat aangeeft in hoeverre het magnetisch veld van de aarde ‘verstoord’ wordt. Bij een Kp-waarde van 5 is er sprake van een geomagnetische storm. Vanaf een Kp-waarde 6 a 7 is het noorderlicht soms waar te nemen vanuit Nederland.