Sneeuw en recordkou op 24 oktober 2003
Dat het in oktober ook koud kan zijn, in plaats van warm (zoals nu), bewijst de weerssituatie die we 19 jaar geleden in Nederland hadden. Het was toen recordkoud voor de tijd van het jaar en vooral de 24e oktober sprong eruit.Op weerstation Twenthe daalde de temperatuur in de vroege ochtend naar -8,5 graden, een evenaring van het oktoberrecord. Nooit eerder was het zo vroeg in de herfst zo koud. Voor winterliefhebbers was het smullen, als kers op de taart trok in de ochtend vanuit het noorden ook nog een sneeuwstoring over het land.
2003 was een interessant weerjaar. Na een koude winter en een warme lente volgde één van de warmste zomers ooit gemeten. Zelfs in september kwam het nog volop tot zomerse dagen. Op 19 en 20 september werd het in het zuidoosten tropisch warm! Niemand had toen gedacht dat het een paar weken later zou vriezen en sneeuwen.
In oktober 2003 tapte het weer uit een heel ander vaatje. Met in De Bilt een gemiddelde temperatuur van 7,5 graden tegen 10,3 graden normaal toentertijd was het de op vier na koudste oktober sinds 1901. Na een zachte start begon het vanaf halverwege de maand in het binnenland bijna elke nacht te vriezen en overdag werd vaak de 10 graden niet meer gehaald. In Groningen en Drenthe vroor het 14 oktobernachten en dat was sinds 1920 niet meer voorgekomen.
Niet eerder zo vroeg in het najaar zo koud
De wind waaide een groot deel van de maand uit richtingen tussen noord en oost, waarmee steeds koudere lucht werd aangevoerd. Dat was ook het geval op 23 oktober. Op de weerkaart lag een hogedrukgebied boven de omgeving van IJsland, met een uitloper naar Scandinavië. Boven de Alpen lag juist een lagedrukgebied, daartussenin stroomde met een noordoostelijke wind koude lucht over ons land. Voor winterliefhebbers dus de ideale situatie. Op de 23e was het vrij zonnig en waaide een schrale wind. Met 6 tot 8 graden was het behoorlijk fris voor een oktoberdag.
Een winter die vroeg begint, vertrekt ook vroeg
De uitloper van het hogedrukgebied trok in de avond en nacht over ons land. De wind viel weg en onder een heldere sterrenhemel kon het zeer snel afkoelen. Alle ingrediënten voor een koude winternacht waren aanwezig. Alleen op de kustweerstations in Vlissingen, op Vlieland en in Lauwersoog kwam het niet tot vorst. Aan het eind van de avond was het in De Bilt al -5,3 graden en daarmee noteerde het weerstation de meeste vroege officiële matige vorst ooit gemeten.
De -8,5 graden die op vliegveld Twenthe werd gemeten was een evenaring van het oktoberrecord uit 1931
Uiteindelijk lagen de minima in de vroege ochtend op grote schaal tussen -5 en -8 graden. Weerstation Twenthe mat met -8,5 graden de laagste temperatuur, nooit eerder was het zo vroeg in de herfst zo koud! Matige vorst (minima lager dan -5) kwam in het verleden op een officieel weerstation nog wel eens wat vroeger voor in oktober. Namelijk op 7 oktober 1912, 15 oktober 1904, 15 oktober 1971, 19 oktober 1972 en 20 oktober 1908, maar deze dagen was het nooit kouder dan -6 graden. De -8,5 graden die op vliegveld Twenthe werd gemeten was een evenaring van het oktoberrecord uit 1931. Toen werd het op 28 oktober in onder andere Winterswijk ook -8,5 graden en op maar liefst 5 weerstations kouder dan -8 graden.
Sneeuw!
Een kleine storing trok in de vroege ochtend vanuit het noordwesten over het land. In het Waddengebied steeg het kwik snel ruim boven nul, waardoor daar wat regen viel. In het binnenland was het echter nog een stuk kouder en bleef het tot halverwege de ochtend vriezen. In Friesland, Groningen en Drenthe werden rond 7 uur de eerste natte vlokken gezien.
De neerslag breidde zich zuidwaarts uit en dieper landinwaarts bleef de sneeuw regionaal eventjes liggen. Vooral in Utrecht, Gelderland en Overijssel werd het op grote schaal wit door een paar centimeter sneeuw. Op de Utrechtse Heuvelrug, de Veluwe en in de omgeving van Deventer viel 2 tot 4 cm. In Nijmegen werd met 5 cm de meeste sneeuw gemeten! Tot in de middag viel in het zuiden nog smeltende sneeuw en met een maximum van 2,1 graden in het Gelderse Deelen bleef het overdag recordkoud. Dit was echter wel warm genoeg om alle sneeuw te laten smelten. Een record was het vroege laagje sneeuw niet, want in 1975 werd het al wit op 13 oktober. Wel een record was de gemiddelde temperatuur van -0,2 graden in De Bilt. Niet eerder werd zo vroeg in de herfst een negatief etmaalgemiddelde gemeten.
Kruit verschoten
Ook de dagen daarna bleef het in de nachten koud met lichte tot matige vorst. Er viel regelmatig nog winterse neerslag in de vorm van wat smeltende sneeuw. In november werd de winter weer ingeruild voor de herfst, het was zelfs zo zacht dat de maand een halve graad zachter verliep dan oktober. Vriezen deed het bijna niet meer en ook de wintermaanden daarna verliepen stuk voor stuk zeer zacht. Helaas voor de winterliefhebbers kwam de weerspreuk ‘Een winter die vroeg begint, vertrekt ook vroeg’, in dit geval uit.
