Temperatuur in duinpan Castricum schiet opnieuw uit: -7,9 graden

De omgeving van Castricum was de enige plek in Nederland waar de temperatuur ook op een officieel KNMI-station onder het vriespunt kwam. Wijk aan Zee noteerde een minimumtemperatuur van -0,8 graden. Aan de grond vroor het op meerdere plaatsen in Nederland, ook vanochtend.

De -7,9 graden van 4 mei was wederom een opmerkelijk lage temperatuur die duidelijk lager ligt dan de officiële records voor de eerste en tweede decade van mei. Voor de eerste decade staat dat record op naam van Castricum (!) waar op 9 mei 1944 -5,4 graden werd gemeten, het record voor de tweede decade van mei stamt met -5,0 graden van 11 mei 1928 en werd in het Drentse Wijster gemeten. Van een nieuw record mogen we nu niet spreken, omdat in de duinpannen niet volgens de officiële regels wordt gemeten, maar een goed beeld van de temperaturen in de duinpannen geven ze zeker wel. Holvoet en Bliek gebruiken een systematiek die bij hun onderzoek past. Zij willen de microklimaten in duinpannen blootleggen en laten zien hoezeer die afwijken van de plekken waarop we normaalgesproken meten.

Nachten nog steeds koud

Ook al is de maand mei inmiddels begonnen, de nachten zijn dus nog steeds koud. Ook op diverse waarnemingsstations van het KNMI komt het op normale waarnemingshoogte (anderhalve meter) nog af en toe tot lichte vorst. De laagste temperaturen worden echter, zoals al aangegeven, door het netwerk van vrieskoujagers Pieter Bliek en Karel Holvoet gemeten.

Op donderdag 28 april al werd bij Castricum aan Zee -9,2 graden afgelezen, op 1 mei koelde het er tot -8,4 graden af. De waarde van 28 april had, voor de 3e decade van april, eveneens een record kunnen zijn geweest, mits met een officiële opstelling gemeten. Op 21 april 1991 werd het in Heino -7,9 graden en op 29 april 1976 noteerde Deelen -7,2 graden.

Duinpannen koelen snel af

Er zijn meerdere redenen waarom duinpannen snel afkoelen, zeker als er geen wind is en de lucht helder. Zand houdt warmte slecht vast en straalt daardoor maximaal uit. Het gevolg is dat de lucht erboven overdag snel opwarmt en in de nachten juist sterk afkoelt. Daarbij draagt de vorm van een duinpan ertoe bij dat de (relatief zware) koude lucht in stilstand niet kan ontsnappen. Verder treedt in windstille nachten geen menging met de warmere lucht op wat grotere hoogte op. De temperaturen gaan dan ook als een baksteen omlaag. In duinpannen kan het hierdoor veel kouder worden dan op andere plekken in de buurt. Soms lopen de temperatuurverschillen wel tot tussen 10 en 15 graden op.

Holvoet en Bliek willen het gedrag van deze microklimaatjes in beeld brengen. Het zal de komende maanden interessant zijn om uit te vinden of het ook gedurende de zomermaanden in de duinpannen tijdens heldere nachten tot vorst zal komen. Erg belangrijk hiervoor is dat de lucht droog genoeg is. Ontstaat tijdens de afkoeling namelijk mist, dan komt er condensatiewarmte vrij. En die houdt verdere afkoeling tegen.