Valt het mee met de eikenprocessierups dit jaar?

Iedereen kent die bomenrijen met rood-witte linten, de waarschuwingsborden en misschien ook wel de nesten zelf die vaak als een soort zakken aan een boom hangen. En wellicht heb je ook ervaring met het branderige, jeukende gevoel dat de haren van de eikenprocessierups kunnen veroorzaken. We bereiken nu ongeveer de hoogtijdagen van de eikenprocessierups. Althans, van de overlast van de rups.

De meeste rupsen zijn namelijk al ergens in april uit hun ei gekropen. Sindsdien zijn ze druk met het verorberen van eikenbladeren. Dat doen ze vooral ’s nachts; met z’n allen trekken ze eropuit in hun beroemde processie-vorm, eten zich vol en schuilen overdag voor de warmte in hun nest.

Haren

Net als alle andere rupsen zijn eikenprocessierupsen op weg om een vlinder te worden. Een nachtvlinder, in dit geval. Door al het eten worden ze steeds groter, en ze moeten dan ook meerdere keren vervellen. Zo ontwikkelt de rups zich steeds verder, en op een gegeven moment komen ook de haren tevoorschijn. Die haren veroorzaken de overlast voor ons. Pas bij de derde keer vervellen krijgen de meeste rupsen hun brandharen. Als een rups stress ervaart, bijvoorbeeld door een bedreiging, kan hij zijn haren loslaten als afweermechanisme. Zo komen de haren in de lucht terecht, worden door de wind meegevoerd en kunnen zo op jouw huid belanden. Ook in de nesten blijven veel van die haren achter. Dus ook als de rupsen al lang en breed hun nest hebben verlaten, kunnen er nog haren vanuit die nesten door de lucht dwarrelen.

Nu 'toptijd'

Enkele jaren geleden vormden de rupsen af en toe een heuse plaag. De periode waarin we normaliter de meeste overlast ervaren, breekt nu aan. Warm weer, dus mensen gaan lekker luchtig gekleed. Bovendien gaan de rupsen vaak lager zitten als het erg warm is, zodat de haren dichterbij de grond komen. Maar toch is er reden om aan te nemen dat het dit jaar minder erg zal zijn. Heb jij dit jaar eigenlijk al een nest gezien? Ons op de redactie van weer.nl valt het op dat er veel minder zijn dan we eerder wel eens zagen.

In voorgaande jaren speelde het weer soms een rol in een slecht jaar voor de eikenprocessierups. We hebben al meerdere keren een flinke warme periode vroeg in het jaar gehad, waardoor de rupsen eerder uit hun ei kwamen. Helaas voor hen zat er dan nog maar nauwelijks blad aan de bomen. Daardoor hadden ze te weinig te eten, maar ook waren ze hartstikke kwetsbaar tussen de kale takken en waren een prima maaltje voor vogels, mieren en spinnen.

Een andere logische reden voor het schijnbare ‘gebrek’ aan rupsen dit jaar, kan zijn dat er steeds meer en steeds betere manieren zijn om de rups te bestrijden. Een paar jaar geleden zag je voornamelijk mannen met een soort grote stofzuigers de harige nesten uit de bomen halen. Maar tegenwoordig worden er ook slimmere en effectievere bestrijdingsmethoden gebruikt, vaak geïnspireerd door de natuur.

Natuurlijke vijanden

In de natuur komen namelijk allerlei natuurlijke vijanden van de rups voor. Bij de preventieve bestrijding van de rups worden bijvoorbeeld gebruik gemaakt van parasieten (‘aaltjes’) waar de eikenprocessierups dood aan gaat. Dat moet heel voorzichtig en gericht gebeuren, want deze parasiet kan ook schadelijk zijn voor andere insecten waar we niet vanaf willen. Een ander middel is een bacterie, die op de bladeren van een eik aangebracht kan worden. Dat is niet schadelijk voor de boom, maar wel voor de rups als hij de bladeren eet.

Mezenbuffet

Ook grotere natuurlijke vijand worden tegenwoordig volop ingezet. Het is je misschien wel eens opgevallen dat er tegenwoordig aan heel veel bomen nestkastjes hangen. Soms ook midden in het bos. Dat ziet er misschien wat vreemd uit – alsof dieren daar zelf geen plekje kunnen vinden om een nest te bouwen. Maar zo’n nestkastje, dat verdacht vaak aan een eikenboom hangt, is bedoeld om vogels uit te nodigen om juist daar te nestelen. Koolmezen, pimpelmezen, mussen: ze zijn dol op eikenprocessierupsen. Terwijl zij pal naast een feestmaal wonen, hebben wij er minder last van. Win win.

Ook de ‘plaagdrukmonitor’ van het Kenniscentrum Eikenprocessierups lijkt erop te wijzen dat de bestrijding zijn vruchten afwerpt. Er is vooralsnog een afname te zien van het aantal nesten in het land, vooral in het zuiden. Vorig jaar zijn minder nesten geteld en er zijn ook minder vlinders uitgevlogen. Er zijn dus ook minder eitjes achtergelaten in eikenbomen. De eikenprocessierups is echt niet weg, maar het ziet er naar uit dat we er dit jaar toch minder last van gaan hebben.