Verdronken dorp opnieuw boven water

Regen in de winter: een groot deel van Spanje is ervan afhankelijk om de lange hete en droge zomers tegemoet te gaan. In deze periode zouden de vele Spaanse (stuw)meren gevuld moeten worden. Maar door een groot gebrek aan regen liggen die stuwmeren er treurig bij. Zo treurig zelfs, dat de bodem in zicht komt. En die bodem vertelt soms nog een extra treurig verhaal.

Stuwdam

Het bekendste verhaal is dat van het dorpje Aceredo. Het ligt in het noordwesten van Spanje, tegen de noordelijke grens van Portugal aan. Ooit woonden hier ongeveer 200 mensen - totdat de Portugezen in 1992 een stuwdam bouwden, net over de grens. De bewoners van Aceredo en omliggende plaatsjes moesten vertrekken, en het complete dorp kwam onder water te staan. Sindsdien ligt het op de bodem van het Lindoso-stuwmeer.

Flessen nog op tafel

Althans: dat is meestal het geval. Deze week kwamen de overblijfselen van het dorpje namelijk weer boven het water uit. De waterstand in het stuwmeer is zo laag, dat het complete verdronken dorp uit het water herrees. Huizen, boerderijen, verlaten voertuigen, een nog werkende fontein verschenen weer boven de waterlijn. Er stonden hier en daar zelfs nog flessen op tafel die daar 30 jaar geleden werden achtergelaten. Mensen wandelen nu weer even door de straatjes van het dorp. Natuurlijk: de meeste daken hadden het begeven, overal is modder en roest te zien, maar het dorp is nog verrassend goed intact gebleven in die 30 jaar.

Tien jaar geleden ook al

Het is niet de eerste keer dat Aceredo het hoofd weer boven het water uitsteekt: in 2012 gebeurde het ook al een keer. Slechts 20 jaar na uit het dorp te zijn verdreven, konden de voormalige bewoners hun dorp weer bezoeken. Voor velen was het heel moeilijk om zelf te kunnen zien hoe het huis waar ze ooit woonden, of hun kindertijd doorbrachten, nu letterlijk ten onder aan het gaan was. De laatste jaren kwam het al vaker voor dat de restanten van het dorp gedeeltelijk boven het water uitstaken. Nu is bijna het complete dorp weer op het droge terechtgekomen. Het 'spookdorp' is nu het terrein van toeristen en zogenaamde 'influencers'.

'Vakantiekiekje' uit Aceredo (Foto: Almudena Gonzalez via Instagram)

Weemoed en trauma

Op veel meer plekken in Spanje is het voorgekomen dat hele dorpen moesten wijken voor stuwmeren, meestal voorafgegaan door veel protest van de bewoners. Vaak werd een compleet dorp dan een paar kilometer verderop herbouwd. Dat is met Aceredo ook gebeurd: zo is bijvoorbeeld ook de 18e-eeuwse barokke dorpskerk ‘meegenomen’ en even verderop weer neergezet. Maar nu hun voormalige woonplaats weer zo zichtbaar en tastbaar wordt, komt voor oorspronkelijke bewoners niet alleen weemoed, maar soms ook een traumatische ervaring weer hard boven. Tegen je wil je huis moeten opgeven is één ding, maar in sommige gevallen werden ze niet eens op de hoogte gesteld wanneer het water zou komen, en moesten ze zwemmend hun huis en haard verlaten.

Stuwmeren half leeg

Ondanks lange procedures en vaak veel persoonlijk leed, leggen overheden graag stuwmeren aan voor het opwekken van elektriciteit. Ook worden ze gebruikt voor opslag van water, die in een drogere periode uitkomst kan bieden voor natuur en landbouw. Maar dit jaar wil het dus maar slecht lukken. Vele stuwmeren, ook elders in Spanje, staan hoogstens halfvol. Half leeg, eigenlijk.

Veroorzaker van de droogte is het hogedrukgebied dat deze winter al zo lang in de buurt van West-Europa ligt. Het zorgt ervoor dat lagedrukgebieden van de Oceaan ver naar het noorden worden afgebogen en niet of nauwelijks in het zuidwesten van Europa terecht kunnen komen. Hebben noordelijke winden tegen het Cantabrisch gebergte in het uiterste noorden van Spanje nog wel voor de nodige (stijgings)regens gezorgd, iets verder naar het zuiden drong de neerslag niet door. In het zuiden en oosten van Spanje heeft het sinds 1 oktober nog nauwelijks geregend.

Hoop op 'duizend regens'

Het is nu hopen dat de gebruikelijke voorjaarsregens nog komen. Ook in droge jaren is het voorjaar in Spanje regelmatig erg nat. De maand april is er berucht om (‘de duizend regens van april’), maar in de afgelopen jaren heeft ook de meimaand nog weleens veel goedgemaakt van wat in de winter maar niet wilde komen. Dan zal het water van het Lindoso-meer weer stijgen, en verdwijnt Aceredo als het goed weer onder de waterlijn. Dat zal een iets minder pijnlijke aanblik zijn; zowel qua droogte, als voor de verdreven bewoners.

Bronnen: The Guardian, The Local ES