Warmste dag 4 graden warmer dan eeuw geleden

De recent overleden KNMI-klimaatwetenschapper Geert Jan van Oldenborgh heeft afgelopen jaren ontdekt dat de temperatuurstijging op de extreemste dagen van het jaar veel groter is dan de gemiddelde temperatuurstijging. Geert Jan bleef tot op het laatst werken aan methodes om uit te rekenen hoe de wereldwijde opwarming weersextremen beïnvloedt.

Warmste dag 3,3 graden warmer bij elke graad opwarming

De gemiddelde temperatuur op aarde is sinds 1900 met 1,2 graden gestegen. Maar de hoogste maximumtemperatuur per jaar in De Bilt is met 4 graden gestegen. Voor elke graad wereldwijde opwarming neemt de warmste dag in het jaar in De Bilt met maar liefst 3,3 graden toe.

Omdat de wereldwijde temperatuur komende jaren blijft stijgen zullen de heetste dagen in ons land snel nog veel heter worden en zal 40 graden vaker voorkomen.

Hoogste temperatuur 36,8 graden

Een eeuw geleden zag het klimaat er in Nederland nog heel anders uit. Zomers waren vaak nat en koel. Uiteraard kwamen ook droge en, voor die tijd, hete zomers voor. Maar dit waren de uitzonderingen. De gemiddelde zomertemperatuur was begin vorige eeuw in De Bilt 15,4 graden. Nu is dit 17,5 graden, ruim 2 graden warmer.

Als we naar de landelijke temperatuurextremen kijken, dan is het verschil tussen een eeuw geleden en nu nog veel groter. Zo werd de landelijk hoogste temperatuur tussen 1900 en 1940 gemeten op 28 juli 1911 met 36,8 graden in Breda. Van zo’n temperatuur kijken we nu niet meer op, in 2003, 2006, 2009, 2013, 2015, 2018, 2019 en 2020 gingen we over deze temperatuur heen!

In de jaren ‘40 werd het landelijk hitterecord al flink opgehoogd. Zo werd het op 23 augustus 1944 in Warnsveld 38,6 graden. Een paar jaar later deed Venlo op 27 juni 1947 een nieuwe poging met 37,9 graden. Toch bleef de waarde uit 1944 staan tot 2019.

Magische grens in 2019 doorbroken

In 2003, 2006, 2009, 2013, 2015 en 2018 gingen we over de 36,8 graden van 1911 heen, maar het lukte nooit om het ‘warnsveldrecord’ te verbreken. Maar toen kwam 2019. Op 24 juli werd het in Eindhoven 39,3 graden en maar liefst 6 weerstations gingen over het oude hitterecord van 38,6 graden uit 1944. Een dag later werd het nog veel gekker, met de historische 40,7 graden op weerstation Gilze-Rijen. Op 8 weerstations werd het heter dan 40 graden en maar liefst 14 plekken gingen over het oude record van Warnsveld. Op 26 juli 2019 bleef het nieuwe hitterecord staan, maar Volkel noteerde met 40,1 graden opnieuw een extreem hoge waarde en 5 weerstations gingen over de 38,6 graden.

Weermodellen berekenen nu ook 40 graden

Vóór 2019 was er nog nooit 40 graden gemeten in ons land en berekenden weermodellen nooit hogere waardes dan 38 of 39 graden. In 2019 kwamen sommige modellen voor het eerst met veertigers op de proppen en dit kwam uit, het werd zelfs nog een fractie heter dan veel weermodellen verwachtten.

Nu lijkt het hek van de dam, want we weten dat 40 graden tegenwoordig mogelijk is en ook op dit moment komen verschillende berekeningen met ruim 40 graden voor komend weekend en de dagen daarna. Maandag 18 juli wordt het in het zuiden van het land volgens 20% van de berekeningen tussen 40 en 44 graden! Dit soort waardes werden in 2019 niet eens verwacht, toen gingen de hoogste berekeningen voor 40 graden. Overigens gaat het gemiddelde van de berekeningen voor 34 graden en is er ook nog een cluster met waardes van 20 tot 32 graden. Niets is dus nog zeker!

Waar zit het dak?

Volgens onderzoek van het KNMI is de heetste dag nu zo’n 4 graden warmer dan de heetste dag 100 jaar geleden. Dat lijkt precies te kloppen, want de 40,7 graden uit 2019 is 3,9 graden warmer dan de waarde uit 1911.

Maar moeten we niet kijken naar de waardes die in de jaren 40 zijn gemeten? Als we namelijk 4 graden bovenop de 38,6 graden tellen, komen we op 42,6 graden uit...