WK voetbal Qatar: ook vanuit meteorologisch oogpunt bedenkelijk

Al sinds de toewijzing van het WK, in 2010, zijn er kritische geluiden te horen over de keuze voor Qatar en de organisatie van het WK. De kritieken namen als gevolg van journalistieke bevindingen in de loop der jaren alleen maar verder toe. Nu het WK op het punt van beginnen staat bereikt de discussie een kookpunt en dit heeft niet in de laatste plaats te maken met de nieuwsberichten die de laatste weken ook weer naar buiten komen.

De meeste kritieken hebben te maken met de omstandigheden van de arbeiders, fraude met betrekking tot de toewijzing van het WK, het gebrek aan voetbaltraditie van Qatar en de houding van de staat tegenover homoseksuelen en vrouwen. Maar ook op meteorologisch en klimatologisch gebied valt het één en ander op het toernooi aan te merken.

Waarom het WK verplaatst werd naar December

Normaal speelt het WK voetbal zich af in de maanden juni en juli, en in het verre verleden soms ook in mei. Dit was aanvankelijk ook ‘gewoon’ het plan voor Qatar. Al snel werden er echter vraagtekens gezet bij het houden van een WK in Qatar in de zomer. Qatar kent namelijk een woestijnklimaat. De gemiddelde maximumtemperaturen liggen in bijvoorbeeld Qatarese hoofdstad Doha in de maanden juni en juli (tevens twee van de warmste maanden van het jaar aldaar) op maar liefst 42 graden. En uitschieters tot bijna 50 graden zijn in die tijd van het jaar mogelijk. Daarbij komen de minimumtemperatuur er dan niet of nauwelijks onder de 30 graden uit.

Bij zware inspanning kan zulke hitte ronduit gevaarlijk zijn.

Dit soort temperaturen zijn natuurlijk een grote last voor het menselijk lichaam. En zeker bij zware inspanning kan zulke hitte ronduit gevaarlijk zijn. De maximumtemperaturen van meer dan 40 graden worden over het algemeen wel bereikt onder omstandigheden met zeer lage luchtvochtigheid. De droge lucht maakt de hitte weer enigszins draagbaar.

Echter komt in Doha in de loop van de middag en avond vaak een zeewind tot stand. De temperatuur daalt dan weliswaar tot (iets) onder de 40 graden, maar de luchtvochtigheid schiet dan juist weer omhoog. Dauwpunten tot bijna 30 graden aan toe zijn in zulke situaties geen uitzondering. Afkoeling van het menselijk lichaam door transpiratie vindt dan nauwelijks meer plaats, waardoor oververhitting nog makkelijker plaats vindt dan op het heetst van de dag. Vanzelfsprekend is zware lichamelijke activiteit, zoals bij voetbalwedstrijden, volstrekt onverantwoordelijk gedurende zulke omstandigheden.

Vanwege deze gezondheidsrisico’s (voor spelers én fans) werd in 2015 besloten dat het WK naar de winter werd verplaatst. Uit het oogpunt van de veiligheid is dit de enige juiste beslissing. Het is wel opmerkelijk dat hier (ogenschijnlijk) pas ná de toewijzing van het WK over nagedacht werd. Een bijna eeuw-oude traditie wordt doorbroken en de grootste nationale voetbalcompetities moesten compleet worden omgegooid voor dit toernooi.

Waar het uit gezondheidsoverwegingen verplaatsen van het toernooi hitteslachtoffers onder fans en spelers kan voorkomen, daar heeft de verplaatsing geen invloed op de gezondheid van arbeidsmigranten. Want de bouw van de stadions ging de afgelopen jaren het hele jaar door, ook in de zomer. Vele arbeidsmigranten, in dienst genomen als bouwvakker voor het bouwen van onder andere de vele stadions, zijn bezweken onder deze hitte.

De maanden november en december zijn warmer dan de zomermaanden bij ons.

Ook winters warm

Hoewel de temperaturen in de winter in Qatar een stuk draaglijker zijn, is het nog altijd erg warm. De maanden november en december zijn warmer dan de zomermaanden bij ons, met in november en december gemiddelde maximumtemperaturen van respectievelijk 30 en 25 graden. Daarbij ligt de luchtvochtigheid in deze maanden vaak hoog, wat de warmte nog onaangenamer maakt.

Vergelijkbaar met de warmste wedstrijden tijdens WK Brazilië 2014

Hiermee zullen veel wedstrijden, en dan vooral wedstrijden die in de middag (lokale tijd) gespeeld worden, vergelijkbaar zijn met de warmste wedstrijden van het WK van 2014 in Brazilië. Rondom dat WK was de tropische hitte met hoge luchtvochtigheid ook een thema, met als grote verschil dat de meest extreme hitte maar tijdens een paar wedstrijden plaats vond. De hitte beïnvloedde wel de prestaties van de spelers. Zo bleek dat de spelers tijdens de hete wedstrijden minder vaak sprintten dan tijdens koelere wedstrijden (Nassis et al., 2015).

Tijdens 53% van de wedstrijden lag de temperatuur toen tussen 20 en 25 graden, en slechts tijdens 2 wedstrijden lag de temperatuur boven de 30 graden (Lucena et al., 2017). Eén daarvan was de wedstrijd Nederland-Mexico. Tijdens deze 8e finale, die in extremis met 2-1 door Nederland werd gewonnen, werd voor het eerst in de geschiedenis van het WK voetbal een zogenaamde ‘cooling break’ (een korte drinkpauze) ingelast halverwege beide helften.

Airconditioning, grasmatten, stadions en energie

Voor het welzijn van de spelers en fans, én om de kwaliteit van het voetbal zo min mogelijk te beïnvloeden, heeft Qatar bij de bouw van de stadions deze ook voorzien van enorme airconditioninginstallaties. Dit is wellicht een logische stap voor de eerste wedstrijden en vooral de wedstrijden die overdag worden gespeeld. Het is echter de vraag in hoeverre deze airconditioninginstallaties nog van pas komen tijdens de eindfase van het toernooi.

Halverwege december is de hitte in Qatar over het algemeen al een stuk minder extreem en daarbij worden in die eindfase van het toernooi de meeste duels pas in de avond gespeeld. Hoewel het dan waarschijnlijk nog wel warm en vochtig is, en wellicht ook warmer dan bij de meeste wedstrijden tijdens het WK 2014 in Brazilië het geval was, kun je je afvragen of een energieslurpende airconditioninginstallatie nog nodig is.

De airconditioning wordt gebruikt om de grasmatten te onderhouden.

Uit journalistiek onderzoek eerder dit jaar blijkt echter dat de airconditioning niet (alleen) is aangelegd om de temperatuur voor spelers en fans te reguleren – de airconditioning wordt ook gebruikt om de grasmatten te onderhouden. Want grasmatten gedijen niet goed bij de natuurlijke meteorologische omstandigheden in Qatar. Buiten 8 stadionvelden, onderhoudt Qatar ook nog 136 trainingsvelden, waarvoor jaarlijks 140 ton met graszaden vanuit de VS wordt ingevlogen, in een gekoeld vliegtuig.

Buiten de airco-installaties en het onderhouden van gras, is ook de bouw van maar liefst 7 nieuwe stadions, een nieuw vliegveld en een nieuwe metrolijn een thema. In tijden waarin wereldwijd wordt gewerkt aan verduurzaming en klimaatbewustzijn, worden grote hoeveelheden aan middelen, geld en energie ingezet, puur en alleen om een wereldkampioenschap voetbal te kunnen organiseren. En de vraag is maar in hoeverre deze stadions na het WK nog gebruikt zullen worden. Dit is sowieso vaker een thema rondom grote sportevenementen, maar feit is dat er genoeg landen – tevens meer traditionele voetballanden – zijn met een al bestaande infrastructuur om het WK te kunnen organiseren met minimale bouwwerkzaamheden.

Qatar beweert dat het WK voetbal 2022 het eerste ‘koolstofneutrale wereldkampioenschap ooit’ is, omdat de energie die gebruikt wordt tijdens het WK met behulp van zonnepanelen opgewekt wordt. Maar hoewel de energie die tijdens het WK verbruikt wordt volgens Qatar duurzaam wordt opgewekt, betekent dat niet dat er CO2-compensatie plaatsvindt voor alle WK-gerelateerde constructie, transport en milieuschade die de afgelopen 12 jaar bij de voorbereiding op dit WK hebben plaatsgevonden.

De meteorologische omstandigheden rondom dit WK en de klimaatimpact van de organisatie ervan leiden tot de vraag in hoeverre er van tevoren over dit WK is nagedacht. Of in hoeverre de organisatoren überhaupt iets geven om deze thema’s. Bovenop de aanmerkingen die sowieso al bij dit toernooi geplaatst konden worden.

Over precies een week begint het WK in Qatar. Het thuisland speelt dan om 17:00 (Nederlandse tijd) de openingswedstrijd tegen Ecuador. Nederland speelt een dag later zijn eerste wedstrijd tegen Senegal.

Bronnen:

• Lucena, R. L., Steinke, E. T., Pacheco, C., Vieira, L. L., Betancour, M. O., & Steinke, V. A. (2017). The Brazilian World Cup: too hot for soccer?. International journal of biometeorology, 61(12), 2195-2203. (https://link.springer.com/article/10.1007/s00484-017-1425-y)
• Nassis, G. P., Brito, J., Dvorak, J., Chalabi, H., & Racinais, S. (2015). The association of environmental heat stress with performance: analysis of the 2014 FIFA World Cup Brazil. British journal of sports medicine, 49(9), 609-613. (https://bjsm.bmj.com/content/49/9/609.short)
• Reuters
• The Guardian