Zelfs de bomen begonnen te schuimen

Schuim op het strand kennen we allemaal. Schuim op de weg heb je misschien ook wel eens gezien, als het na een lange droge periode weer eens flink regent en de opgehoopte roetdeeltjes op de weg beginnen te schuimen. Het kan er behoorlijk glad van worden, ook midden in de zomer. Soms beginnen zelfs bomen te schuimen, en dat is best een vreemd gezicht.

Twitteraar Gertjan (@LegeGJ) trotseerde de regen dit weekend, en kwam een boom tegen met een flinke dot schuim erop. Van een afstandje lijkt het wat op sneeuw; als je iets dichterbij komt lijkt het precies op badschuim, of opgeklopt eiwit. Bubbelende witte dotten die uit het binnenste van een boom lijken te komen. Dit verschijnsel heet ‘boomschuim’, en je ziet het niet vaak. Wat gebeurt hier precies?

Het ontstaan van elk soort schuim is simpelweg een chemische reactie van bepaalde stofjes die in aanraking komen en reageren met water. Dat geldt voor schuim op het strand, dat geldt voor shampoo, en bij boomschuim is dat niet anders.

Op de bast van een boom verzamelen zich allerlei stoffen. Algen, mossen, maar ook stoffen uit de boom zelf. Vooral de eiwitten in die stoffen spelen een belangrijke rol bij het ontstaan van boomschuim. Het sop dat je soms op het strand vindt, is ook afkomstig van eiwitten uit algen. Als het op een boom flink regent, zoals het afgelopen weekend deed, reageren die eiwitten daarop. Ze worden als het ware opgeklopt – inderdaad, net als gewoon eiwit.

Zeep

Een ander belangrijk ingrediënt voor boomschuim is saponine. Dat woord kun je bijna letterlijk vertalen als ‘zeep’. Saponine is een stof die zich binnenin een boom bevindt. Voor insecten is dit oneetbaar, en daarom denkt men dat het dient om een boom te beschermen tegen aanvallen van insecten. Door de druk binnenin een boom wordt saponine soms naar buiten geperst. Dat gebeurt het makkelijkst op plekken waar de boomschors een beetje beschadigd is, bijvoorbeeld door nachtvorst. Ook zijn er bomen met een hele ruwe schors, waardoor het op de zwakkere plekken makkelijker naar buiten komt. Je ziet boomschuim daarom veel vaker op eiken bijvoorbeeld, omdat die een flink ruwe schors hebben.

Aan de buitenkant van de boom komen de plensregen, de opgeklopte eiwitten en die saponine dus allemaal samen. En die combinatie zorgt voor het schuim. Soms kan je het voor je ogen zien bubbelen. Een belangrijke rol van saponine is dat het het schuim steviger maakt; daardoor kan het zich ophopen en blijft het vaak ook eventjes liggen, vaak aan de voet van een boom. En voilà: schuimvlokken.

Dat boomschuim zelden gezien wordt, is niet zo gek. Het komt alleen voor bij harde regenbuien, en de meeste mensen blijven dan liever binnen. Maar voor wie zich toch buiten waagt, is er dus soms iets bijzonders te zien.