Zonnestorm 1921 was een angstige gebeurtenis

Nadat we ons al jaren lang in een zonnevlekkenminimum hebben opgehouden, en we op aarde van de zon niet zoveel te vrezen hadden, wordt de zon nu weer actiever. De afgelopen tijd was aan de noordwestkust en vanaf de Wadden al af en toe Noorderlicht te zien. Het wijst er op dat de zon actief is en dat we de komende jaren vaker met zonnestormen te maken kunnen krijgen. Maar worden ze zo zwaar als de Bulgaarse waarzegster verwacht?

Onheilspellend

Onheilspellend was de situatie ruim 100 jaar geleden. Toen bereikte de krachtigste zonnestorm van de 20ste eeuw de aarde, op een moment dat we van dit alles nog niet zo heel veel wisten. Drie dagen lang beukte de zonnestorm op het aardmagnetische veld. Op 15 mei 1921 spitste de situatie zich toe en ontstonden op steeds meer plaatsen op aarde oncontroleerbare branden.

Vooral telegraafposten en seinhuizen op grote treinstations, plekken waar veel lange kabels bij elkaar kwamen, vielen ten prooi aan de zonnestorm. Onder invloed van de magnetische straling van de zon werden in de kabels sterke elektrische stromen opgewekt, waardoor de kabels oververhit raakten en op plaatsen waar ze bij elkaar kwamen brand ontstond. Het begon destijds in de vroege ochtend van de 15e mei met een brand in een telegraafstation in Zweden. Later kwamen daar ook telegraafstations in Amerika op andere plaatsen in de wereld bij. Verder ontstond op diverse treinstations brand in seinhuizen. De grote brand die in het New Yorkse Grand Central Station woedde, was daarbij de meest opvallende.

Enorme zonnevlek

Omdat de kennis van de zon en alles wat zich aan het oppervlak daarvan afspeelde destijds nog niet zo groot was als nu, tastten de mensen nog een beetje in het duister over wat er precies gebeurde. Wel werd de link met een enorme zonnevlek, die zich op dat moment aan het oppervlak van de zon bevond, al snel gelegd. Niet alleen vanwege de branden, maar ook door het spectaculaire noorderlicht dat toen tijdens de zonnestorm te zien was.

Dat noorderlicht kwam enorm zuidelijk. Steden als Los Angeles en Atlanta zagen het noorderlicht in de lucht boven zich dansen, alsof ze zich binnen de poolcirkel bevonden. Zelfs vanaf schepen op de Grote Oceaan die in de buurt van de evenaar voeren, was aan de noordkant noorderlicht te zien, in die gevallen in allerlei roodtinten.

Zonnevlek was megagroot

De grote zonnevlek, AR1842 en horend bij cyclus nummer 15, die het allemaal veroorzaakte, bedekte een enorm oppervlak en was bijzonder actief. De ene golf na de andere aan elektromagnetische straling werd op de aarde afgevuurd. In telefoon-, telegraaf- en seinkabels wekte de straling spanningen op die soms tot rond 1000 volt opliepen. Van overal op aarde werden branden gemeld in telegraaf- en in seinstations, op veel plaatsen lag de communicatie er een tijdje uit of reden geen treinen meer. Omdat het communicatiesysteem van toen nog niet zo geavanceerd was als dat van nu, viel de schade nog mee, zeker als je bedenkt dat het hier om de zwaarste zonnestorm van de 20ste eeuw ging.

Hoe zou dat nu gaan?

Wat er in de moderne tijd zou gebeuren tijdens een zonnestorm van het kaliber van 1921, is natuurlijk gissen. In maart 1989, toen trouwens ook boven Nederland een spectaculair noorderlicht te zien was, kregen we al wel een idee. De zonnestorm van toen legde onder meer in grote delen Canada het stroomnet en het telefoonverkeer plat. Dat zijn storingen waaraan je ook in deze tijd moet denken. Verder kunnen satellieten tijdens zo’n storm uit hun baan raken en is het niet ondenkbaar dat een systeem als GPS helemaal onklaar zou raken. En alleen dat al zou op de aarde van nu verstrekkende gevolgen hebben.

Kans voorlopig maar klein

Tegelijkertijd is de kans dat zo’n zware zonnestorm zich de komende tientallen jaren op aarde voordoet niet heel groot. Zoals we op deze site ook al eens schreven, is de zon sinds de eerste helft van de vorige eeuw alleen maar minder actief geworden. Het volgende zonnevlekkenmaximum, over enkele jaren, lijkt actiever dan het vorige, maar wordt tegelijkertijd ook weer niet heel bijzonder actief, al zijn de geleerden het er niet helemaal over eens. Het record uit 1921 blijft dus nog wel een tijdje staan.

Bron: spaceweather.com