Zware tijden voor gletsjers in de Alpen
Het zijn zware tijden voor de gletsjers in de Alpen. Zowel het voorjaar als de zomer tot nu toe verlopen in het berggebied (veel) te warm. Zelfs in het hooggebergte ligt niet of nauwelijks sneeuw en het gletsjerijs smelt in hoog tempo af. De vooruitzichten voor de gletsjers deze zomer zijn dan ook somber, zeker nu zich op de weerkaarten voor de middellange termijn weer een hittegolf aftekent. Nu al ligt het hooggebergte erbij zoals dat normaal in augustus pas het geval is.Eén van de meest merkbare gevolgen van de grootschalige gletsjersmelt is het afbreken van een enorm stuk ijs van de Marmoladagletsjer. Bij het natuurgeweld afgelopen zondag kwamen helaas 6 bergbeklimmers om het leven en daarnaast vielen er meerdere gewonden.
Saharazand, weinig sneeuw en hitte
Het afbreken van gletsjers kan gezien de voorgeschiedenis van de afgelopen weken en maanden goed worden verklaard. Vooral in de zuidelijke Alpen viel de afgelopen winter zeer weinig sneeuw. Sowieso kenden meerdere gebieden in de Alpen de afgelopen winter een aantal perioden met zeer zacht winterweer, waarbij de sneeuwvalgrens meermaals opliep tot ver boven de 2000 meter, lokaal tot soms zelfs wel 3000 meter aan toe.
Na een relatief warme winter met beperkte sneeuwval (in de Noordelijke Alpen was de uiteindelijke sneeuwhoogte in de bergen normaler en lagen de sneeuwsommen 5-15% onder de normaal) volgde een zacht voorjaar. Al in de lente steeg de temperatuur meermaals naar de 20 en zelfs 30 graden. In bijvoorbeeld Vorarlberg (Oostenrijk) kwam het tot de hoogst gemeten lentetemperatuur ooit aldaar met 33,7 graden. In Zwitserland was het de op één na warmste mei sinds 1864.
Gedurende de warme perioden in het voorjaar werd soms ook een laag Saharastof achtergelaten in de bergen. Tegelijk met de lucht, kleurden de sneeuw en gletsjers daardoor compleet oranjebruin: een haast apocalyptisch gezicht, wat uiteindelijk ook een grote rol speelde in de staat van de sneeuw en gletsjers in de Alpen.
Geen sneeuw, extreem veel smelt en hooggebergte vergelijkbaar met augustus
Door de warmte in het voorjaar was veel van de sneeuw in mei al gesmolten. Dit is problematisch voor de gletsjers, want een pak sneeuw dient als een soort beschermlaag. Sneeuw is namelijk nog een stuk witter dan gletsjerijs, waardoor veel zonlicht wordt weerkaatst. Maar weinig van de zonnestraling wordt geabsorbeerd en dus warmt het oppervlak slechts heel langzaam op. Daarnaast is sneeuw een goede isolator, waardoor warme lucht aanvankelijk maar mondjesmaat doordringt tot aan het gletsjerijs.
Door het warme weer smolt veel van die beschermende sneeuwlaag dus al vroeg in het seizoen weg en dit proces werd versneld door het aanwezige Saharastof in het sneeuwdek. Door de nu oranjebruine kleur van het sneeuwdek werd veel meer zonnestraling geabsorbeerd en kon het dus extra snel wegsmelten. Juni verliep in de Alpenlanden ook zeer warm, waardoor het hooggebergte en de gletsjers al grotendeels sneeuwvrij zijn.
De gletsjers liggen nu min of meer open en bloot en zijn zonder de beschermende deken van sneeuw dus flink blootgesteld aan zonnestraling en de warme lucht. Als gevolg hiervan verliezen de gletsjers in een moordend tempo hun massa.
Op naar smeltrecords?
Deze smelt op zich is zorgwekkend, maar feit is dat dit hoogstwaarschijnlijk pas het begin is. We zitten nog niet eens halverwege de zomer, dus de smelt zal nog maandenlang doorgaan. Daarbij ligt een nieuwe hittegolf op de loer volgens de weerkaarten. Richting het eind van volgende week trekt een bel met zeer warme lucht vanuit Zuidwest-Europa verder naar het noorden.
Die bel hete lucht zal in meer of mindere mate ook de Alpen aan gaan doen, waardoor de temperaturen in de dalen weer kunnen stijgen tot ver boven de 30 graden en de nulgradengrens boven de 4000 meter hoogte uitkomt. Volgens de meest extreme berekeningen kan de temperatuur zelfs op 1500 meter hoogte ver boven de 20 graden stijgen en kan de vorstgrens tot (meer dan) 5000 meter gaan reiken. In dit geval bevindt zelfs het topje van de Mont Blanc, de hoogste berg van het Alpengebied, zich ruim in de positieve temperaturen.
De gletsjers zullen zonder enige twijfel dan ook nog veel meer massa gaan verliezen. De zomer is nog lang, en hitte ligt continu op de loer. Met de smelt die tot nu toe al plaats heeft gevonden en het feit dat zoveel van de beschermende sneeuwlaag al weg is, ligt recordsmelt in de lijn der verwachting. Hopelijk kent de zomer later nog perioden van verkoeling en verlichting voor de gletsjers. Hoe dan ook zijn het zware tijden voor de gletsjers in de Alpen, en dat zal de komende zomer ook blijven.
Bronnen: MeteoSchweiz, ZAMG, presseportal-schweiz
