De extreme hitte van 24 t/m 26 juli 2019

En dat terwijl de julistart dat jaar nog koel en wisselvallig was. Op 4 juli (-1,6 graden op 10 centimeter hoogte op de vliegbasis Twenthe) en op 10 juli (-0,7 graden op 10 centimeter hoogte, ook op de vliegbasis Twenthe) kwam het zelfs nog tot vorst aan de grond. Die waarde van 4 juli was notabene een kouderecord voor de julimaand!

Ook een paar dagen later, op 10 juli, startte de dag nog koud. Tegelijkertijd begon in de pluim op de lange termijn iets te broeien. We hadden er nog geen weet van, maar een historische week kwam dichterbij. Een week waarin het Nederlandse hitterecord van Warnsveld, dat tot dat moment nog net geen 75 jaar had standgehouden, meerdere keren verbroken zou worden. En waarin we voor de eerste keer boven 40 graden zouden uitkomen.

De 4Daagse kwam eraan

Het was de aanloop naar de Nijmeegse 4Daagse. Van Corona hadden we nog geen weet, alles zou gewoon doorgaan. Op 11 juli keken we naar het noordwesten waar rond 30 millimeter regen viel en op 12 juli naar het Gooi, waar traag trekkende buien tussen 50 en 70 millimeter regen achterlieten. Hilversum kwam die dag helemaal onder water te staan. Lagedrukgebieden hadden het weer in Nederland in de greep, de luchtdruk was hoog ten zuiden van ons. De zomer deed het nog rustig aan, het was relatief koel.

Het weekend voor de 4Daagse, waar ik toen jaarlijks van de partij was om voor RTV Nunspeet verslag van het wandelevenement te doen, kwam vanuit het westen een hogedrukgebied dichterbij. De buien verdwenen, wolkenvelden bleven het weerbeeld nog wel een tijdje bepalen. Dat was ook nog zo toen duizenden wandelaars op maandag 15 juli naar de Wedren, het hoofdkwartier van de 4Daagse in Nijmegen kwamen om hun deelnemerskaarten op te halen. Het was bewolkt en af en toe viel een spetterbuitje.

Tijdens de 4Daagse al warmer

Tijdens de 4Daagse trok het hogedrukgebied langzaam over en bleef het op de meeste plaatsen droog. De wolken verdwenen nu ook naar de achtergrond, de zon kwam er steeds beter door en de temperaturen gingen omhoog, naar waarden van zo’n 25 of 26 graden. Het was heerlijk wandelweer. Nog steeds hadden we geen weet van wat ons een week later boven het hoofd zou hangen. Ja het zou warmer worden, met de piek waarschijnlijk op woensdag 24 juli. Die dag zou de temperatuur in delen van het land misschien wel tot aan of iets boven 35 graden kunnen oplopen. Maar de woorden 40 graden nam die dag nog niemand in de mond. Ook ikzelf niet, tijdens mijn weerpraatjes.

Op vrijdag 19 juli zag de pluim er voor het eerst spectaculair uit. We zouden in de loop van de week erna vanuit het zuiden hitte krijgen, met een hogedrukgebied boven het hoofd, zuidoostelijke winden en een ongelooflijk warme bovenlucht. Ik herinner me nog hoe ik onrustig begon te worden. In mijn toen 21 jaar als weerman had ik in de jaren ervoor al regelmatig extreme warmte kunnen aankondigen, maar dit leek heel speciaal te worden. Tijdens mijn praatjes vertelde ik erover en we waren blij dat de 4Daagse deze week en niet die erna zou worden gehouden. Dan had de warmte zeker tot problemen geleid.

Steeds meer onrust

In het weekend na de 4Daagse, mijn jaarlijkse klus in Nijmegen zat er weer op, werd de onrust alleen maar groter. Ik regelde op het laatste moment een korte trip naar Berlijn. De leidster van het Duitse mediateam van MeteoGroup nam afscheid. Ik werkte toen nog bij MeteoGroup als internationaal manager van de mediateams en wilde erbij zijn. Het zou een trip met de trein worden, dinsdagavond heen en woensdagavond terug. Door de zich opbouwende hitte dus. Maandag en dinsdag draaide ik diensten in Wageningen; twee vroege radiodiensten. Op de maandag wist ik het zeker. Dit keer zouden we de verbreking van het hitterecord in Warnsveld niet alleen aankondigen, het zou er nu ook echt aan gaan. Ik schreef er een verhaal over op onze site. Meteen kwam het in het nieuws.

We discussieerden lang of we de verwachte 40 graden voor de donderdag (25 juli) zouden laten staan. Uiteindelijk hebben we het maar gedaan, omdat er domweg geen redenen waren om de verwachting naar beneden bij te stellen. De dinsdag brak aan en na weer een vroege dienst, waarin ik schreef hoe met het hitterecord van Warnsveld ook een baken van rust in het Nederlandse klimaat verloren zou gaan, stapte ik in de trein naar Berlijn. In Nederland was het al heet, in Berlijn nog een stukje aangenamer.

Lastige verwachting

In de Berlijnse weerkamer werd ook driftig gediscussieerd over de verwachting voor de hete donderdag. Ook daar stonden er vele veertigers op de rol, maar de meteorologen van dienst hadden toch besloten om de temperatuur wat te drukken. Ik vroeg hen waarom. De reden was dat het nog nooit eerder was gebeurd. We discussieerden over de vraag of er meteorologisch gezien ook redenen waren om de verwachte temperatuur omlaag te brengen. Die waren er niet, moest het team na een kort debat bekennen. Uiteindelijk besloten we de veertigers daarom maar weer in de verwachting te zetten. Een dag later werden ze op tientallen plaatsen in Duitsland ook daadwerkelijk gehaald.

Halverwege de middag ging ik terug naar het station. Om precies 2 minuten over drie werd bekend dat het hitterecord in Nederland was gevallen. Ik maakte meteen een foto. De reis terug naar huis was een warme. Ook toen ik ’s avonds tussen 10 en 11 uur weer in Arnhem terugkeerde, lagen de temperaturen er nog boven 30 graden. De mensen hielden de adem in, want het klapstuk van de hitte zou een dag later, op mijn verjaardag komen.

Memorabele dag

Die donderdag 25 juli 2019 is in het Nederlandse weer nog steeds een memorabele dag. Het begon nog relatief koel, met minimumtemperaturen tussen 13,7 graden op Terschelling en 20,7 graden in Maastricht, maar vanaf het moment dat de zon scheen, schoot het kwik als een raket omhoog. Eerst was het Deelen bij Arnhem die de aandacht vroeg. Daar schoot de temperatuur aan het begin van de middag wel heel dik door de 40 graden heen. De curve zag er zo verdacht uit, dat het KNMI de gemeten waarde binnen een kwartier alweer schrapte. Uiteindelijk was het Gilze-Rijen dat wat later met 40,7 graden de hoogste temperatuur van de dag aantekende. Het ondenkbare was gebeurd. Voor het eerst sinds het begin van de metingen hadden we in Nederland de grens van 40 graden doorbroken. Het gebeurde die dag overigens niet alleen in Gilze-Rijen, maar ook op nog 7 andere stations.

Na een tropennacht, met op diverse plaatsen in het binnenland geen lagere temperatuur dan 23 graden, werd het ook op de 26ste weer heet. Toen was Volkel het enige station dat nog een veertiger aantekende. Een dag eerder werd het er 39,9 graden. Daarmee is het op nog geen enkel weerstation in Nederland op twee opeenvolgende dagen 40 graden of warmer geworden. Maar bijzonder was het wel, de hitte van 24 tot en 26 juli 2019.