Het aanstaande wereldwijde temperatuurrecord: veroorzaakt El Niño opnieuw een hittepiek?

Tijdens de super El Niño van 2015/2016 steeg de wereldwijde temperatuur naar een recordhoog jaargemiddelde. De wereldwijde gemiddelde temperatuur lag in 2016 volgens de WMO 1,28°C boven de pre-industriele norm, een waarde die volgens de WMO sindsdien niet meer verbroken is. Volgens onder andere het instituut Copernicus, dat een iets andere methode gebruikt voor het meten van de wereldwijde temperatuur, was 2020 overigens net zo warm als 2016. Hoe dan ook: het wereldwijd warmste jaar ooit gemeten ligt alweer een poosje achter ons.

Een paar koele jaren: geen klimaatverandering?

Ontkenners van antropogene (dat betekent: door de mens veroorzaakte) klimaatopwarming, gebruiken de afvlakkende wereldwijde temperaturen na 2016 als bewijs dat de opwarming van de aarde niet langer plaatsvindt. De laatste 8 jaar worden uitvergroot en gepresenteerd als een negatieve trend: een onjuiste conclusie. Zo staan de laatste 8 jaar allemaal in de top 8 warmst gemeten jaren ooit wereldwijd. Daarbij is een periode van 8 jaar te kort om een klimatologische trend te kunnen laten zien.

Klimaatvariabiliteit

Ontkenners van antropogene klimaatopwarming vergeten bovendien één belangrijk aspect: klimaatvariabiliteit. Natuurlijke variaties zorgen ervoor dat het weer van jaar tot jaar verschilt, met dus ook (kleine) temperatuurschommelingen tot gevolg. Oorzaken van die natuurlijke variaties lopen uiteen van vulkanische activiteit en oceaanstromingen tot veranderingen in de hoeveelheid zonnestraling die doordringt tot onze atmosfeer.

De impact van de ENSO (El Niño and La Niña) cyclus

Eén van de belangrijkste bronnen van die klimaatvariabiliteit is de ENSO cyclus. El Niño is een ENSO fase die gekenmerkt wordt door relatief hoge zeewatertemperaturen in het centrale en oostelijke deel van de tropische Stille Oceaan. Dit leidt tot veranderingen van stromingspatronen in de atmosfeer en beïnvloed het weer wereldwijd. La Niña is de tegenovergestelde fase van de ENSO cyclus en wordt gekenmerkt door relatief lage zeewatertemperaturen in dezelfde regio.

Deze El Niño and La Niña cyclus heeft een grote invloed op de wereldwijde temperatuur. Omdat het warme zeewater tijdens El Niño's de atmosfeer opwarmt, ligt de wereldwijde temperatuur tijdens en na El Niño's vaak relatief hoog. Tijdens sterke El Niño's - zogeheten super El Niño's - kan de wereldwijde temperatuur met 0.2°C stijgen.

Super El Niño gevolgd door La Niña oorzaak 'afvlakkende' wereldwijde temperatuur

Op deze manier droegen de super El Niño van 2015/2016, samen met de door de mens veroorzaakte opwarming van de aarde door de uitstoot van broeikasgassen, ertoe bij dat 2016 het warmste jaar ooit werd. In de jaren daarna volgde echter een zwakke tot matige en vooral langdurige La Niña. Tussendoor, rond 2018-2019 volgde nog een korte El Niño fase, maar deze El Niño was in tegenstelling tot de super El Niño van 2015-2016 aan de zwakke kant.

De langdurige La Niña zorgde ervoor dat de jaarlijkse temperatuur iets stagneerde na het recordwarme 2016. Echter, nu La Niña ten einde is gekomen, komt de afvlakking van de wereldwijde temperatuur waarschijnlijk ook ten einde.

El Niño komt eraan!

Volgens het Climate Prediction Center van de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA), is er een kans van 62% dat een El Niño tot ontwikkeling gaat komen tussen mei en juli van dit jaar. Verder schat het instituut de kans op een sterke El Niño op 40%.

Het water ten westen van de kust van Zuid-Amerika is inmiddels al flink opgewarmd, wat over het algemeen duidt op een opkomende El Niño.

Wereldwijde zeewatertemperatuur nu al recordhoog

Opvallend en zorgwekkend genoeg, is dat de wereldwijde zeewatertemperatuur nu al hoger dan ooit eerder waargenomen is. En dan moet El Niño nog beginnen. De aanstaande El Niño zou deze opwarming van het zeewater hoogstwaarschijnlijk alleen maar versterken.

Een recordwarm jaar ligt op de loer

De impact op de atmosfeer loopt over het algemeen een paar maanden achter op El Niño. Het is daarom waarschijnlijk dat als zich dit jaar een (sterke) El Niño vormt, de temperatuur in 2024 of 2025 zal pieken. De kans is dan ook erg groot dat ten minste één van deze jaren wereldwijd de warmste ooit gemeten wordt.

Wetenschapper Dr. Josef Ludescher van het Potsdam Institute for Climate Impact Research zei tegen de BBC dat wanneer een El Niño bovenop de huidige ongeëvenaard hoge zeewatertemperaturen volgt, een extra wereldwijde opwarming van 0,2-0,25°C waarschijnlijk is.

Een opwarming van deze omvang zou de temperatuur op aarde (tijdelijk) meer dan 1,5 °C boven het pre-industriële niveau kunnen doen stijgen. Daarmee komen de doelstellingen van het Parijs-akkoord nu al in gevaar.

Deze analyse ligt in lijn met een klimaatupdate die de WMO vorig jaar al deed. In die update werd vermeld dat er 50% kans is dat de wereldgemiddelde temperatuur de komende 5 jaar al tijdelijk boven de 1,5°C-grens komt. Daarbij vermeldden ze ook dat er een kans van 93% is dat ten minste één jaar tussen 2022-2026 het warmste jaar ooit wordt.

De recente ontwikkelingen met betrekking tot de ENSO-cyclus en de ongekend hoge temperaturen van het zeewater zullen deze uitkomsten alleen maar waarschijnlijker maken.

Tekenen van escalerende hitte

Hoewel er de afgelopen jaren geen nieuw wereldwijd temperatuurrecord is gevestigd, blijven de gevolgen van de opwarming van de aarde zich op verschillende manieren manifesteren.

De recordhoge zeewatertemperaturen duiden bijvoorbeeld op een aanzienlijke verschuiving in het warmtebudget van de aarde. Oceanen slaan veel meer energie op dan de atmosfeer, aangezien water een veel grotere warmtecapaciteit heeft dan lucht. Een recordwarme oceaan duidt dus op de opslag van een zeer grote hoeveelheid warmte.

Daarbij zijn er deze maand alleen al wereldwijd vele temperatuurrecords verbroken. Tientallen weerstations in Noord-Afrika en Zuidwest-Europa hebben hun eerdere warmterecords voor april verpulverd. Verbazingwekkend genoeg brak Cordoba, Spanje, zijn vorige aprilrecord van 34,0°C met bijna 5 graden; de maximumtemperatuur tikte daar een verbluffende 38,8°C aan.

Eerder deze maand beleefden verschillende landen in het zuidoosten van Azie ook al all-time hitterecords. Deze gebeurtenissen zijn slechts een voorbeeld van de vele warmterecords die alleen al deze maand zijn gebroken.

Het naderende warmste jaar ooit wereldwijd

Met de aanstaande El Niño en ongekend hoge zeewatertemperaturen, is het niet de vraag of, maar wanneer in de komende jaren het warmste jaar ooit zal worden gemeten.Mogelijk doorbreken we in de komende jaren zelfs al tijdelijk de grens van 1,5 graad opwarming. Stijgende zeewatertemperaturen en de ENSO-cyclus spelen een belangrijke rol bij het beïnvloeden van die wereldwijde gemiddelde jaartemperatuur en variabiliteit.

Bronnen:

Chen, L., Li, T., Wang, B. and Wang, L., 2017. Formation mechanism for 2015/16 super El Niño. Scientific reports, 7(1), pp.1-10. Link: https://link.springer.com/content/pdf/10.1038/s41598-017-02926-3.pdf

Foster, G. and Rahmstorf, S., 2011. Global temperature evolution 1979–2010. Environmental research letters, 6(4), p.044022. Link: https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1748-9326/6/4/044022/meta

Hansen, J., Sato, M., Ruedy, R., Lo, K., Lea, D.W. and Medina-Elizade, M., 2006. Global temperature change. Proceedings of the National Academy of Sciences, 103(39), pp.14288-14293. Link: https://www.pnas.org/doi/abs/10.1073/pnas.0606291103

Hu, S. and Fedorov, A.V., 2017. The extreme El Niño of 2015–2016 and the end of global warming hiatus. Geophysical Research Letters, 44(8), pp.3816-3824. Link: https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/2017GL072908

Kumar, A., & Hoerling, M. P. (2003). The nature and causes for the delayed atmospheric response to El Niño. Journal of Climate, 16(9), 1391-1403. Link: https://journals.ametsoc.org/view/journals/clim/16/9/1520-0442_2003_16_1391_tnacft_2.0.co_2.xml

McPhaden, M.J., Zebiak, S.E. and Glantz, M.H., 2006. ENSO as an integrating concept in earth science. science, 314(5806), pp.1740-1745. Link: https://www.science.org/doi/abs/10.1126/science.1132588

von Schuckmann, K., Minière, A., Gues, F., Cuesta-Valero, F.J., Kirchengast, G., Adusumilli, S., Straneo, F., Ablain, M., Allan, R.P., Barker, P.M. and Beltrami, H., 2023. Heat stored in the Earth system 1960–2020: Where does the energy go?. Earth System Science Data, 15(4), pp.1675-1709. Link: https://essd.copernicus.org/articles/15/1675/2023/

WMO (World Meteorological Organization). (2023, January 12). Eight warmest years on record witness upsurge in climate change impacts. Retrieved April 27, 2023., from https://public.wmo.int/en/media/press-release/past-eight-years-confirmed-be-eight-warmest-record

WMO (World Meteorological Organization). (2022, May 9). WMO Update: 50:50 chance of global temperature temporarily reaching 1.5°C threshold. Retrieved April 27, 2023., from https://public.wmo.int/en/media/press-release/wmo-update-5050-chance-of-global-temperature-temporarily-reaching-15%C2%B0c-threshold

Klik hier voor het uitgebreidere, originele artikel (in het Engels)