Rups eet veel eiken helemaal kaal, pas op voor de poep
Het is op dit moment een bijzonder gezicht. Daar waar de meeste bomen door het natte voorjaar, dat vandaag ten einde gaat, volop in blad staan, geldt voor veel eiken dat ze erbij staan of het nu al herfst is. Vaak zijn de bladeren hoog in de kroon weggevreten en niet zelden zijn bomen zelfs helemaal kaal. Dat detoneert enorm. Verder poepen de rupsen en daar moet je toch een beetje voor oppassen.Veroorzakers van de kaalvraat van de eik zijn rupsen, vooral van de kleine wintervlinder. Het is een nachtvlinder die in Nederland met name in de maanden november en december rondvliegt. In die periode leggen de vrouwtjes ook hun eitjes in kleine groepjes op de bladknoppen in de bomen. Eén vrouwtje legt er wel 150.
In de winter gebeurt weinig
In de wintermaanden gebeurt vervolgens weinig, zeker als de temperaturen geen aanleiding geven om al eerder te ontpoppen. En ook al was de winter van dit jaar zeker niet koud, extreem warme dagen zaten er nauwelijks tussen. Hetzelfde gold voor dit voorjaar. De temperaturen gingen maar heel geleidelijk omhoog. In de nachten vroor het zelfs nog geregeld, eigenlijk tot in de eerste helft van de meimaand aan toe.
Nu het sinds enige tijd wat warmer is, komen de rupsen massaal uit hun eitjes. Ze leven van het blad waarop ze rondkruipen. Eerst worden gaten in de bladeren gegeten, maar bij grote aantallen rupsen, en kennelijk is daar in dit jaar sprake van, kan de boom helemaal kaal worden gevreten. En dat lijkt op dit moment op veel plaatsen te zijn gebeurd.
Rups is aan een opmars bezig
Uit tellingen van de Wageningen Universiteit blijkt dat de kleine wintervlinder in Nederland al lange tijd aan een opmars bezig is. Grote pieken waren er in 1996 en 1997, maar ook in 2009 en in 2010. Eigenlijk allemaal jaren waarin een koude winter aan de lente voorafging.
Volgens de Wageningen Universiteit kan een eik er in principe tegen dat zijn blad in het voorjaar wordt weggegeten. Zodra de rupsen weg zijn, verschijnt in principe nieuw blad aan de boom. Wel duurt het hierdoor langer voordat de boom tijdens de zomermaanden weer op krachten komt en kan sparen voor de volgende winter. Verder zal een eik die in het voorjaar is kaalgevreten in het najaar geen eikels vormen en laten vallen.
Eikenprachtkever
Wordt een eik meerdere jaren achtereen door de rupsen van de kleine wintervlinder bezocht, dan heeft de boom hier wel last van en wordt kwetsbaarder voor aanvallen van de zogenoemde Eikenprachtkever. Dit is een kever die, net als Letterzetters bij de grove den, onder de bast van de boom kruipt om daar vervolgens al etend lange sporen te trekken. De boom raakt hierdoor verder verzwakt en zal uiteindelijk het loodje leggen.
Als je op dit moment door bossen loopt waar veel eiken staan, kom je gemakkelijk met de rupsen van de kleine wintervlinder in aanraking. Zodra ze worden verstoord, laten ze zich aan een zijden draadje omlaag zakken, vergelijkbaar met spinnen. Je loopt er dan zo tegenaan. Als het stil is in het bos hoor je ze ook aan de bladeren knagen.
Rupsenpoep
Verder is het zo dat ze poepen. Op sommige fietspaden onder kaalgevreten eiken kun je de zwarte poep zien liggen. Heb je met je tentje onder een eikenboom met daarin veel rupsen gestaan, dan kan het tentdoek behoorlijk vies zijn geworden. Verder hoor je in het bos zachte tikjes, als die van regendruppels, als de rupsenpoep omlaag en op een blad valt.
Er zitten overigens niet alleen negatieve kanten aan de opmars van de rupsen van de kleine wintervlinder. Mezen en andere kleine vogels, die hun kroost op dit moment aan het grootbrengen zijn, houden van de rupsjes. Voor de vogels is het een feestmaal. De kans is dan ook groot dat er dit voorjaar meerdere legsels zullen zijn.
