Meer wind boven land, dat is toch raar?

Sla je de verschillende modelberekeningen erop na, dan worden de zwaarste windstoten vrijwel zonder uitzondering in de uren rond het middaguur verwacht. Even los van de exacte sterkte, die verdeeld tussen de rekenmodellen uiteenloopt van net geen 100 tot ruim 120 kilometer per uur, zie je eigenlijk overal dat de hoogste getallen in het westen en noorden van het land (waar de meeste wind wordt verwacht) boven land staan ingetekend.

‘Dat klopt niet’

Voor ons gevoel klopt dat niet. Normaal gesproken wordt de sterkste wind boven zee verwacht, om duidelijke redenen. Het is er open, er staan geen dingen in de weg en de wind kan er zijn gang gaan. Boven land is dat anders. Daar vind je veel bebouwing, staan de bomen en zijn er veel meer obstakels die de wind in de weg zitten en tegenhouden.

Op deze video zie je de door het Europese model voor vandaag berekende windstoten. De sterkste windstoten komen volgens de berekening boven land voor.

Toch is het niet moeilijk om te begrijpen waarom het vandaag andersom is. Met de zuidelijke tot zuidwestelijke wind wordt erg zachte lucht het land in geblazen. Het kan wel tussen 13 en 17 graden worden. Ook boven zee is die lucht zacht. Daar raakt de onderkant van de luchtkolom echter het relatief koude zeewater van dit moment, dat vaak niet warmer is dan een graad of 6 a 7. Het onderste gedeelte van de luchtlaag wordt daardoor gedwongen af te koelen en wordt wat zwaarder. Meteorologen zeggen dan dat zich een stabiele situatie opbouwt. Met koude lucht onderin de atmosfeer en de warme lucht erboven.

Boven land omgekeerd

Wat dan gebeurt is dat de wind onderin op zee iets wordt afgeremd, terwijl het op wat grotere hoogte gewoon doorwaait. Boven land is de situatie omgekeerd. Daar is van koud water geen sprake en wordt de lucht onderin niet afgekoeld. De warmste lucht bevindt zich daar dan ook op het laagste punt in de atmosfeer, waar de wind aan het aardoppervlak raakt. Hier is van afremming door een stabiele atmosfeer daardoor geen sprake.

Sterker nog, de warme lucht onderin zorgt ervoor dat de luchtopbouw onstabiel wordt. Warme luchtbellen kunnen opstijgen en wat minder warme lucht vanuit de hogere delen van de atmosfeer komt er aan het aardoppervlak voor in de plaats. Die wat koudere lucht van boven komt uit een deel van de lucht waar het harder waait en kan iets van die windsnelheid mee naar onder nemen. De wind aan de grond wordt daardoor niet alleen erg vlagerig van karakter, ook pikken de windvlagen nog iets extra’s aan kracht op.

In onstabiele lucht sterkere windvlagen

Op deze manier kun je dus in een situatie terechtkomen waarin de windvlagen in de boven het land onstabiele lucht sterker uitpakken dan de windstoten in de stabiele lucht boven zee. Precies dat is wat er vandaag met de windvlagen aan de hand lijkt te zijn. Tot 11.30 uur was de hoogste windstoot 103 kilometer per uur, op Schiphol en dus boven land.

Als een noordwestenwind lucht aanvoert die kouder is dan het zeewater eronder, is de situatie vaak andersom. Dan zorgt het zeewater voor aanwarming van de lucht er direct boven en wordt de luchtopbouw op zee onstabiel. Niet alleen ontstaan dan vaak buien, ook trekt de wind er veel nadrukkelijker aan. Boven land mist die opwarmende invloed van het water. Daar is de lucht koud onderin en ontstaat al snel een stabiele situatie. Een noordwestenwind wordt boven land dan ook vaak flink afgeremd. Je kunt grote verschillen krijgen in de windsterkte direct aan zee en dieper het binnenland in.

Stormen in het binnenland

Het hiervoor beschreven proces past bij het gevoel dat veel mensen in het binnenland bij de wind hebben. Bij de zee vandaan komt de (zachte) zuidwestenwind in het winterhalfjaar meestal veel beter en nadrukkelijker door dan de (meestal koudere) noordwestenwind. Als je mensen in het binnenland naar legendarische stormen vraagt, dan zijn dat bijna altijd zuidwesterstormen. Kustbewoners zullen veel vaker een noordwesterstorm noemen. De hiervoor beschreven verschillen zijn daar debet aan.

In het klein kom je deze processen ook in de zomer tegen. Omdat de lucht boven land tijdens heldere nachten vaak stabiel van opbouw wordt, met een koude luchtlaag onderin en de warmere lucht daarboven, valt de wind op dat moment weg. Overdag wordt de koude laag onderin opgewarmd en komt er warme lucht voor in de plaats. Dan keert de wind terug, omdat de luchtlaag onstabiel van opbouw wordt. Zo is dus ook eenvoudig te snappen waarom het in de zomer tijdens heldere nachten vaak langere tijd windstil is.