‘Onder meer Warme Golfstroom staat mogelijk op omvallen’

De nieuwe studie is op 25 juli gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Nature en CNN bericht erover. Onderzoekers, die niet aan de totstandkoming van het onderzoek hebben meegedaan, tonen zich verrast door het resultaat. Ook zij wijzen erop dat waarnemingen, die sinds 2004 op grote schaal worden gedaan, op dit moment nog geen grote veranderingen of trend laten zien. Daarbij geven ze aan dat de onzekerheid met betrekking tot het eventueel stilvallen van onder meer de Golfstroom groot is.

Complex systeem

De Warme Golfstroom, die over het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan kronkelt en een belangrijke warmtebron is voor Europa, maakt deel uit van een complex systeem aan stromingen dat zich tot over alle wereldzeeën uitstrekt. Het transporteert warm water vanuit de tropen naar het noorden en koud water vanuit het poolgebied naar het zuiden. Op die manier treedt het systeem eigenlijk als een grote warmtewisselaar op. De Warme Golfstroom is een belangrijke reden voor het feit dat het klimaat in ons deel van Europa (vooral in de winter) een stuk warmer is dan je op deze breedte eigenlijk zou mogen verwachten.

Al lange tijd zijn wetenschappers bang dat dit systeem, door het veranderende klimaat op aarde, onstabiel wordt en op tijd van duur misschien wel helemaal stil komt te vallen. Als het zeewater warmer wordt en het ijs op bijvoorbeeld Groenland smelt, kan de motor achter de stromingen defect raken. Dat is meer dan 12.000 jaar geleden ook al eens gebeurd, waarna temperaturen op het noordelijk halfrond in een periode van minder dan 10 jaar regionaal met 10 tot 15 graden daalden. Dit leidde tot veel extremere winters.

Alarmbellen

In de meeste onderzoeken werd er tot nu toe vanuit gegaan dat het systeem van stromingen de komende tientallen jaren wel kan afzwakken, maar deze eeuw niet stilvalt. De uitkomst van de nieuwe studie doet de alarmbellen dan ook rinkelen.

Omdat onder meer de Warme Golfstroom voor het weer op aarde zo belangrijk is, wordt het gedrag ervan sinds 2004 intensief in de gaten gehouden. Voor hun onderzoek hebben de wetenschappers naar gegevens uit een veel langere perioden gekeken. Daardoor weten ze meer over het gedrag van de stromingen in de periode dat de mens het klimaat op aarde niet beïnvloedde. Ze analyseerden de zeewatertemperaturen in het gebied ten zuiden van Groenland, in de periode van 1870 tot en met 2020. Dat is het gebied dat door de Warme Golfstroom wordt verwarmd. Als de watertemperaturen er dalen, dan is dat vanwege het afremmen van die Golfstroom, zo stellen zij. Door de invloed van de klimaatverandering eraf te halen, kregen ze een beeld van hoe de stromingen zich nu gedragen.

Kritieke verandering

Het resultaat is dat ze de eerste tekenen vonden van wat zij een kritieke verandering noemen in het gedrag van de stromingen. De wetenschappers denken nu met een hoge mate van zekerheid te kunnen zeggen dat het systeem van zeestromingen dat ze hebben onderzocht waarschijnlijk nog deze eeuw kan stilvallen, als er niets verandert in het tempo waarin het aardklimaat nu warmer wordt. Het punt waarop het systeem kan instorten, ligt volgens hen ergens in de periode tussen 2039 en 2070. In het meest extreme geval zou het in 2025 al zover kunnen zijn, en het zou niet later dan in 2095 moeten gebeuren. Zoals al aangegeven, zijn er nu nog geen feitelijke tekenen dat er iets drastisch aan het veranderen is.

Mocht het zover komen, dan is een drastische verandering van het klimaat op het Noordelijk Halfrond waarschijnlijk, maar grote bijstellingen in de temperatuur zeer korte tijd. Onder meer veel extremere winters liggen dan op de loer. Volgens de onderzoekers zou zo’n gebeurtenis catastrofaal zijn voor het wereldwijde weer en iedere bewoner op aarde raken.