Strenge vorst in de duinpannen: Castricum -11,2 graden

Om het koud te laten worden, moet aan meerdere voorwaarden worden voldaan. Voor een maximale uitstraling, moet het helder zijn, en dat was het de afgelopen nacht. Onder een heldere hemel kan warmtestraling van de grond vrij de ruimte in verdwijnen. De bodem koelt zo af en de temperatuur van de lucht er direct boven gaat omlaag. De bodemoppervlakken die het best uitstralen, verliezen hun warmte het snelst. Droog zand mag je daaronder rekenen, maar ook autodaken en -ramen doen het goed.

Duinpannen koelen snel af

In de duinpannen is veel droog zand voorradig. Onderin zo’n duinpan wil het in heldere nachten dan ook wel afkoelen. Is de vorm van een duinpan zo dat de koude lucht er, op de momenten dat er weinig wind is, makkelijk in blijft staan, dan schieten de temperaturen ver omlaag. Dat gebeurde de afgelopen nacht op uitgebreide schaal.

Verder helpt het natuurlijk mee als de lucht, waarin we ons bevinden, van oorsprong koud is. En vooral ook droog genoeg. Zowel het ontstaan van mist als van rijp kan een snelle afkoeling in de weg zitten. Bij beide processen komt warmte vrij en die houdt verdere afkoeling enigszins tegen. Hoewel de afgelopen nacht zeker rijp is ontstaan, gebeurde dat pas laat. Tot mist is het hoe dan ook niet gekomen. In die zin waren er weinig obstakels voor de temperaturen om te dalen. Een laatste obstakel kan de wind zijn, die de koude lucht in de duinpannen in beroering brengt of laat mengen met de warmere lucht erboven. Dit effect hebben we alleen in de duinpan bij Camperduin gezien, verder niet.

Castricum was het koudste

En zo werd het dus erg koud. De duinpan bij Castricum was de winnaar met een laagste temperatuur van -11,22 graden, vanochtend om 7.15 uur. De locatie Bol-2 in het Bergense bos kwam als op één na koudste plek uit de bus, met een temperatuur van -10,68 graden. Ook in de duinpan bij Bloemendaal kwam het tot strenge vorst, met -10.17 graden. Santpoort was eveneens koud, maar haalde met een laagste temperatuur van -9,92 graden net geen strenge vorst. In de duinpan bij Camperduin daalde het kwik tot -8,52 graden. Daar liet het temperatuurverloop door de wind een wat grilliger patroon zien.

Op een hoogte van 10 centimeter was Volkel van de KNMI-stations het koudst met een laagste temperatuur van -7,9 graden. In de duinpannen ging de eer ook hier naar Castricum, waar het kwik op 10 centimeter hoogte tot -10,36 graden daalde. Opvallend in de duinpannen is dat de temperatuur op 10 centimeter vaak hoger blijft dan de temperatuur op anderhalve meter. Vanochtend had alleen Camperduin op 10 centimeter een lagere temperatuur dan op anderhalve meter met -9,87 graden aan de grond en -8,52 graden op anderhalve meter. In alle andere duinpannen was de temperatuur op 10 centimeter hoger dan op anderhalve meter. De oorzaak hiervan is niet helemaal duidelijk.

Op 10 centimeter hoogte warmer

Wat opvalt, is dat de 10 centimeter temperatuur het eerste deel van de nacht in die duinpannen wel lager ligt dan de temperatuur op een hoogte van anderhalve meter. In de tweede helft van de nacht draait die situatie om. Mogelijk is de uitstraling nabij de grond zo extreem dat de thermometer daar er een beetje door wordt opgewarmd. Wellicht heeft hij ook last van de stollingswarmte die bij de vorming van rijp vrijkomt. Het klimaat in een duinpan kan zo extreem zijn, dat iedere kleine verstoring ineens invloed heeft. De kans bestaat natuurlijk ook dat het effect met de manier van meten te maken heeft.

Een volgende kans op (zeer) lage temperaturen in de duinpannen doet zich meteen de komende nacht voor. Ook dan is het onbewolkt en is er maar nauwelijks wind. We blijven het voor je volgen en komen er morgenochtend ongetwijfeld weer op terug.