Vietnam: prachtig land met slechte luchtkwaliteit

Op 7 maart kwam ik na een lange reis van ongeveer één dag, aan in Hanoi. Mijn vriend, die al maanden bezig is met een wereldreis, stond mij daar op te wachten en vanaf dat moment zouden we samen een paar weken verder reizen door Vietnam. Hanoi is de hoofdstad van het land en telt bijna 8 miljoen inwoners. Bijna iedereen heeft een motor en dat werd al snel duidelijk in de stad. Het verkeer was chaotisch en de luchtkwaliteit was slecht.

Zonnige verwachting

Volgens de weersverwachting zou de zon flink schijnen, maar dat was niet echt het geval. Het viel mij direct bij aankomst al op dat het bijzonder heiig was. Af en toe was iets van structuur in de lucht te ontdekken, in de vorm van wat vage stapelbewolking. Maar verder hing er continu een egaal grijs bruinige laag bewolking. Dan weer wat dikker en dan weer wat dunner. Een waterig zonnetje piepte er doorheen, waardoor de schaduw van je lichaam net zichtbaar was. Er stond geen zuchtje wind en het temperatuurverschil tussen dag en nacht (dagelijkse gang) was bijzonder klein. Zo kon ik in de middag goed aan de hogere temperaturen wennen met een graad of 26, terwijl het kwik in de nachten niet onder 20 graden uitkwam. Ook dit werd veroorzaakt door de smog, onder een heldere hemel koelt het ’s nacht sterker af en warmt het overdag juist flink op.

Rooklucht

Op 8 en 9 maart verergerde de situatie. Opnieuw gaven de weermodellen en dus ook de weerapps, een zonnige dag als verwachting. Op 8 maart hing er een dikke laag bewolking, grotendeels smog. Het rook de hele dag naar een mix van paasvuren, barbecue en uitlaatgassen. Op de 9e kwam weer een waterig zonnetje tevoorschijn, maar met geen zuchtje wind voelde het broeierig warm aan. De temperatuur liep wat verder op naar maximaal 29 graden. Bij het invallen van de avond bleef het warm en tijdens de avondspits werd de luchtkwaliteit zo slecht, dat ik last kreeg van een branderig gevoel in mijn ogen en keel.

Snel richting de kust

Op 10 maart zat onze tijd erop in Hanoi en pakten we in de ochtend de bus naar Ha Long, een prachtig kustgebied met schitterende eilandjes. De busrit duurde ongeveer 3 uur. In Hanoi was er geen zon en hing een dikke laag smog, onderweg kwam een waterig zonnetje tevoorschijn en eenmaal aangekomen bij de kust was er eindelijk weer wat meer zon te zien, al hing ook hier smog. De vuurlucht was in ieder geval weer afgenomen en gevoelsmatig kon je toch weer wat beter ademhalen.

Tijdens de busrit besloot ik om de luchtkwaliteitsdata erbij te pakken en toen schrokken we wel even. Hanoi had op 9 maart een Air Quality Index (AQI) van 170. Bij een score boven 100 kunnen gevoelige personen klachten ervaren en bij een scoren boven 150 is de luchtkwaliteit zó slecht, dat ook gezonde personen zonder problemen aan hun luchtwegen, klachten kunnen ondervinden. Dat hebben we dus ook persoonlijk ervaren. De fijnstofconcentratie was bijna 20 keer hoger dan de jaarlijkse WHO-richtwaarde voor luchtkwaliteit. Ter vergelijking: een AQI van 0-50 is goed en Amsterdam had in maart meestal een AQI van ongeveer 30, met twee uitschieters naar ruim 50. Hanoi hoorde bij de 5 meeste vervuilende wereldsteden van dat moment en scoorde zelfs slechter dan Indiase steden als Mumbai en Delhi! Op straat droegen de meeste mensen mondmaskers in het verkeer, al is het de vraag of deze maskers al dat fijnstof wel buiten de longen kunnen houden. Oversteken door dit verkeer was een spannende uitdaging.

7 miljoen doden

Even wat feitjes over deze ‘stille moordenaar’. Een reisje door Azië kan geen kwaad, maar voor de mensen die daar permanent wonen is het een slechte zaak. Volgens een nieuw rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) vallen jaarlijks wereldwijd 7 miljoen doden door fijnstof. Het wordt zelfs als een van de grootste bedreigingen gezien van de volksgezondheid. Maar liefst negen van de tien mensen krijgt te maken met hoge concentraties luchtverontreiniging en er vallen zestien keer meer slachtoffers dan bij malaria. In Europa ademt 72,7% van de mensen lucht in die niet voldoet aan de WHO-richtlijn voor fijnstof. In Zuid-Azië, de meest vervuilende regio ter wereld, is dit bij 98,8% van de mensen het geval!

Luchtverontreiniging is wereldwijd de vierde oorzaak van vroegtijdig overlijden. Fijnstof – bestaande uit roetdeeltjes en kleine moleculen als zwavelverbindingen en nitraten – is de grootste sluipmoordenaar. De stofdeeltjes dringen diep in de longen door wat grote risico’s op longontsteking, longkanker, ernstige longziekte, hersenbloedingen en hart- en vaatziekten veroorzaakt. Een kwart van de dodelijke slachtoffers van hartziekten en bijna eenderde van de longkankerdoden is te wijten aan vieze lucht.

Verbranden van landbouwgrond

De reden dat de lucht in het noorden van Vietnam zó smerig was, lag niet alleen aan het verkeer. Mensen steken werkelijk alles in de fik. Zo is het heel normaal om je afval te verbranden op de stoep voor je eigen winkel, midden in een drukke winkelstraat! Sommige mensen maakten zelfs vuurtjes tegen een boom. Sowieso gooien alle mensen hun afval op straat. Elke avond kwam de vuilnisdienst de straten schoonmaken, maar veel vuilniszakken waren dan al opengescheurd en dat trekt weer ratten aan. Azië heeft wat dat betreft nog een lange weg te gaan om alle milieu- en klimaatdoelen te halen. Zo stikt het van de plastic flesjes. Kraanwater kun je niet drinken, dus iedereen koopt eindeloos flesjes water en deze komen vaak in de natuur terecht.

En dan hebben we het nog niet eens gehad over de ergste oorzaak van de smog: het verbranden van landbouwgrond. Boeren in onder andere Vietnam, Thailand, Myanmar, Cambodja en Laos hebben de gewoonte om na het droge seizoen hun land in brand te steken om van onkruid en struikgewas af te komen. De wind waait in deze tijd van het jaar meestal vanaf de Zuid-Chinese Zee in noordwestelijke richting. De rook wordt in de binnenlanden tegen de bergen geblazen en komt hier tot stilstand. Daardoor verzameld steeds meer smog in het bergachtige noorden van Vietnam. Ook kan het fijnstof gemakkelijk overwaaien uit buurlanden.

Thailand slaat alarm

Volgens een recent bericht van de NOS, vraagt de Thaise regering buurlanden om hulp om de ernstige smog in het land aan te pakken. Door de luchtvervuiling hebben veel inwoners al wekenlang last van keelpijn en ademhalingsproblemen. Verder komt volgens de regering de toeristische sector in gevaar, ook in omringende landen. Volgens een verslaggever van de NOS lijkt dit plan te mislukken: "Een van de maatregelen die Thailand heeft genomen, is een moratorium van drie maanden op het verbranden van landbouwgrond. Maar daar lijken boeren zich niet veel van aan te trekken, omdat het belangrijk is om het land weer vruchtbaar te maken en andere dingen te planten en oogsten. Daarnaast wilde de regering allerlei luchtvervuilingsstandaarden door het parlement loodsen. Maar de industriële lobby is te machtig gebleken, waardoor die wet er niet doorheen is gekomen."

De luchtkwaliteit zal dus niet snel verbeteren in Azië. Dit kan pas als de mentaliteit van de inwoners verandert en strengere regels ook worden gehandhaafd. Ook zou de overheid in Vietnam boeren kunnen helpen met kennis en steun, zodat zij het afbranden van hun land niet meer als genoodzaakt zien.

De rest van de reis

Eenmaal aangekomen bij de kust van Ha Long zijn we met een bootje gaan varen naar het eiland Cát Bà, wat behoort tot een nationaal park. De natuur is schitterend en je kunt er kanovaren of fietsen. Ook al is de lucht weer wat schoner, de laag smog blijft de zon flink afschermen.

Na een paar dagen vervolgden wij onze tocht naar Hà Giang, een provincie in het noorden van Vietnam, aan de grens met China. We deden een motortour door het bergachtige en dunbevolkte gebied. De tocht was adembenemend mooi. Het was vooral hoger in de bergen behoorlijk koud en soms zat je letterlijk met je hoofd in de wolken. Als de bewolking verdween was er vaak nog steeds amper zon te zien door alle smog die in de bergen hing. Overal zag je kleine vuurtjes, aangestoken door boeren.

Na de ‘Hà Giang Loop’ vertrokken we naar het zuiden. Via Ninh Binh en de kustplaatsen Da Nang en Hoi An kwamen we uit in het tropische Ho Chi Minh-stad. De reis duurde een kleine 3 weken, maar dat is natuurlijk veel te kort om al het moois te zien. De afstand is te vergelijken met de route Groningen – Monaco. Zo gek is het dan ook niet dat het op onze eindbestemming 35 graden was. De lucht was er ook minder vies. Vooral langs de oostkust zag je, mede door een verfrissende zeewind, veel minder smog.

Bron: IQAir