BLACK FRIDAY. Is de koopgekte klimaatverantwoord?
Black Friday, een begrip dat in de jaren 60 in Amerika ontstond, heeft door de jaren heen wereldwijd enorme populariteit gewonnen. Eind november bereiden winkels zich voor op een zwerm van consumenten met koopdrang, wie massaal in de rij staan voor hoge kortingen. Bijna elke winkel doet wel mee – afgaande van de Black Friday reclames die je om de oren vliegen. De tegengestelde beweging Green Friday vraagt aandacht voor duurzaamheid en de prijs van overconsumptie. Is ons koopgedrag tijdens deze maand van kortingen nog wel van deze tijd?Gevolgen van Black Friday
Black Friday is van oorsprong een koopfestijn met hoge kortingen, vooral gericht op consumptie. In de periode 2014-2018 is de term bekender geworden in Nederland en deden steeds meer winkels mee. Het uitgavepatroon veranderde mee en verschillende onderzoeken wijzen uit dat de uitgaven en omzet tijdens Black Friday zijn gestegen vanaf 2018.
Volgens Milieu Centraal bestaat de gemiddelde CO2-uitstoot van een Nederlands huishouden voor 11% uit de spullen die nieuw gekocht worden. Het maken van deze spullen, maar ook het transport, heeft een aanzienlijke impact op het milieu en klimaat. De vele kortingsacties vergroten de verleiding om meer te kopen dan je nodig hebt, waardoor overconsumptie op de loer ligt en het een grotere belasting op het klimaat heeft. Daarnaast worden veel van de bestelde producten teruggestuurd omdat ze toch niet passen of anders zijn dan verwacht, maar deze spullen belanden vaak op de vuilnisbelt. In 2022 werd in de EU voor bijna 22 miljard euro aan (nieuwe!) geretourneerde kleding en elektronica vernietigd.
De klimaatimpact van kleding en spullen van een gemiddeld Nederlands huishouden. Bron: Milieu Centraal
Het groene alternatief
In 2017 bedacht de Franse milieuorganisatie Envie het concept Green Friday. Het initiatief is een tegengeluid op het koopfestijn en wil bewustwording creëren voor een meer verantwoorde consumptie. De consument wordt herinnerd dat hun aankoopkeuzes gevolgen hebben voor het milieu.
Groot actievoerder Trees for All roept consumenten en bedrijven op om niet mee te gaan met Black Friday kortingsacties, maar in plaats daarvan bomen te planten. Dat draagt bij aan een groenere planeet, maar staat tegelijkertijd ook symbool voor de duizenden bomen die tijdens Black Friday verdwijnen voor het maken van spullen. Verschillende grote bedrijven hebben zich aangesloten bij de groene beweging. Winkels zoals Dille & Kamille, Intratuin en Ikea sluiten tijdens Black Friday hun deuren of bieden een groener alternatief aan met kortingen op ‘tweedekans’ producten. In 2021 deden 60 bedrijven mee aan Green Friday, maar in 2023 groeide dit al naar meer dan 300 bedrijven. Bedrijven geven op deze manier een voorbeeld door duurzaamheid voorop te zetten.
Ook de bekendheid van Green Friday onder de Nederlanders steeg in 2023 van 21% naar 26% en naar verwachting wordt dit alleen maar meer. Onderzoek uit 2022 van Trees for All toont aan dat ruim 50% van de Nederlanders iets aanschaft tijdens Black Friday, maar ook 25% doet dat bewust niet. De aanbiedingen zijn vooral populair onder de jongere generaties, wie bereid zijn om tijdens Black Friday hun duurzame principes tijdelijk opzij te zetten. Dat is opvallend, omdat juist deze generatie zich zeer bewust is van de schade op het milieu en klimaat.
Oproep tot actie
Het tegengeluid wordt dus steeds luider, maar leidt nog niet tot een massale gedragsverandering. Hoewel ruim driekwart van de Nederlanders zich bewust is van de negatieve impact van overconsumptie op de aarde, doet slechts een kwart van de consumenten opzettelijk geen aankopen tijdens Black Friday. “Door het bieden van een passend alternatief, streeft Trees for All ernaar mensen bewust te maken van de negatieve impact en Green Friday het nieuwe normaal te maken.” (Simone Groenendijk, directeur van Trees for All). Duurzame keuzes zijn bijvoorbeeld tweedehands aankopen en ‘nee’ zeggen tegen impulsaankopen van dingen die je niet écht nodig hebt. Geef eens een beleving cadeau voor Kerst in plaats van een product. Bewuster koopgedrag op dagen als Black Friday kunnen bijdragen aan een minder overmatige CO2-uitstoot dat bijdraagt aan de opwarming van de aarde.
Het contrast tussen Black en Green Friday is groot. Ga jij voor korte termijn consumptie of lange termijn duurzaamheid?
