De legendarische winter van 1985 na veertig jaar op herhaling richting Driekoningen!?

De intens lage minimumtemperaturen boven de deftige poedersneeuwlaag op bijvoorbeeld 8 januari toen op de Veluwe maar liefst 27 graden vorst werd gerapporteerd en vlak boven de grond maar liefst 32. Deelen KNMI was officieel ‘t koudst met op die achtste januaar min 24,2 graden in de houten weerhut op ooghoogte.

De prachtige luchtige 'champagne powder' in combinatie met klaarheldere stille nachten, gaf zelfs vlak uit zee (Heemskerk richting Den Helder en ook nabij Zierikzee) strenge (of zeer strenge) vorst met lokaal -18 graden. Het gevolg was dat sommige waarnemers het zeldzame diamantstof meldden in de vroege ochtend.

Skiën bij Nice aan zee en Elfstedentocht eind februari

Zeer binnenkort is het nota bene veertig jaar geleden dat Koning winter zich zo intens manifesteerde in de Lage Landen en trouwens in geheel Europa. Bij Nice in Zuid-Frankrijk kon men zelfs langlaufen over het strand.

Ook februari 1985 werd nog een zeer winterse maand met als cadeau de dertiende Elfstedentocht (21-2) die weliswaar in een dooierige sfeer werd gereden daar in het maritieme Noordwest-Friesland. In 1986 volgde er nog eentje.

Curieuze winterse setting straks

Januari 2025 gaat ook op de wintertoer, maar gaan we een situatie krijgen als in januari 1985? Frappant genoeg lijkt de barometrische evolutie rond Driekoningen (6 januari) wel wat op die uit januari 1985. Het enige verschil met toen is dat de diepe continentaal arctische instroom: de ‘verboden’ luchtsoort, waarschijnlijk achterwege blijft tussen 3 en 9 januari.

We zien een configuratie ontstaan met enerzijds continu hoge barometerstanden in het gebied via Groenland-IJsland richting Schotland en zelfs neigend richting Ierland. Anderzijds manifesteert zich steeds een verzameling van lagedruk activiteiten boven Scandiland en de Baltische staten en Polen.

Eerst trekt er rond 2 januari nog een actieve storing langszij met aan de achterzijde even stormachtige perikelen op de Noordzee. Mogelijk komt er korte tijd een windkracht 9 te staan vlak aan zee. Op de onderstaande kaart is de vermeende koers van de cycloon goed te zien.

Wind houdt eerst aanlandige (noord) component

Tussen de twee net al genoemde systemen in komt er vanaf 2 januari een koude(re) stroming tot stand met een overwegend noordelijke component. Deze noordenwinden volgen weliswaar een lang traject over relatief mild zeewater zodat de kustgebieden (Hellevoetsluis!) niet direct de hoofdprijs zullen bekomen qua aantal vorsturen. Integendeel: het blijft daar vrijwel ieder etmaal boven het vriespunt.

Nederland blijft in dit soort situaties, hoe je het ook wendt of keert, in de periferie liggen van het koude bastion. Duitsland, het noordoosten van Frankrijk en verder richting het midden van Europa, kunnen zich voorbereiden op toch wel een pan-Europese koudegolf met Nederland dus aan de flank gelegen.

Het nagenoeg permanente sneeuwdek dat zich daar gaat vormen faciliteert natuurlijk meer kou in die contreien.

Uitvoer weermodellen verschuift enigszins

De uitvoer van de weermodellerie verschilt nogal per etmaal, moet geconstateerd worden. De ene run geeft soms een enorme bak sneeuw benoorden de lijn Haarlem-Oldenzaal, terwijl enige uren later de volgende uitdraai met een veel bescheidener sneeuwbedekking komt, of het accent van de accumulatie van het ‘witgoed’ weer elders projecteert.

Met name van belang is (wil de aanstaande winterse periode goed en ook wat langer uit de verf komen) dat de noordelijke aanwezigheid van hoge druk goed geregeld is. Een flinke 1030 millibar in de omgeving IJsland, eventueel wat uit puntend richting Noorwegen is per definitie goed voor een wat langduriger fase met winters weer in de Benelux.

Varen de lagedrukgebieden aan de zuid - of zuidoostflank van deze anticycloon dan nogal zuidelijk (bijvoorbeeld pal over, of net bezuiden Nederland) dan is de garantie voor leuke sneeuwverrassingen er ook nog regelmatig. Tevens is de bovenluchttemperatuur evident. Ligt deze steevast tussen de -35 en -40 graden boven onze hoofden op 5 kilometer hoogte, zit het doorgaans wel snor.

Interessante winterse periode breekt aan

Concluderend kunnen we op 28 december stellen dat we direct begin 2025 al gaan overschakelen naar een totaal ander weer regime. Het jaar zal amper anderhalf etmaal oud zijn of een ferme, uitdiepende storing komt al op bezoek, inclusief een zeer sterk windveld en significante windruiming nadien, waarmee de introductie volgt naar een ronduit winterse episode die tot pakweg 10 januari kan duren in grote delen van Europa. Er zal dan ook sprake gaan zijn van een pan-Europese koudegolf. Een begrip dat verder niemand (helaas) zal noemen in de media binnenkort.

Het weersbepalende hogedrukgebied zal uiteindelijk domicilie gaan kiezen bij Schotland of op de Noordzee en er lijkt zelfs sprake van wat transportkou (uit het oosten) vanaf de zesde januari. De kans op enkele ijsdagen (hele etmaal vorst) bestaat ook, met name in de noordoost kwadrant van ons land.

Qua sneeuwbedekking zal Nederland er waarschijnlijk enigszins bekaaid vanaf gaan komen, terwijl grote delen van Europa, zeker richting Driekoningen tegen een deftige sneeuwdeken kunnen aankijken. En we weten dat het juist boven de sneeuwtapijten het sterkst afkoelt gedurende de kleine uurtjes, mits het helder en stil is. Zeer strenge vorst zal men gaan rapporteren in flinke delen van Duitsland en zelfs in Noordoost-Frankrijk, zo nabij Bourgogne.

Gevrijwaard van ordinair 'zuidwestgeblaas'

In ieder geval is het al mooi meegenomen dat we gevrijwaard blijven van een traditionele, zeer zachte en veel te natte zuidwestcirculatie gedurende de eerste januaridecade die niet zelden hoogtij viert in deze periode van het jaar. Voor de echte winterliefhebber breken best interessante tijden aan vanaf pakweg 3 januari met ingrediënten als sneeuwval, matige vorst later en zelfs enkele ijsdagen op het pleit.

Ofschoon we geen reprise van januari 1985 zullen krijgen, verdient het toch de aanbeveling om gewoon maar eens te genieten van het winterse weer dat zonder twijfel op ons afkomt straks.