Koelte-ongelijkheid steeds vaker 'hot item' in hedendaagse zomers

In het kort komt het erop neer dat de een weinig of geen last heeft van een zeer warme periode in zijn of haar net opgeleverde koele woning, terwijl de ander bijna geen oog dichtdoet in z’n slaapvertrek op zolder in een oud, niet geïsoleerd huis midden in de stad tijdens een bijzonder warme nacht waarin de temperatuur buiten niet verder daalt dan 25 graden. Binnenshuis is het dan vaak niet te harden met een slaapkamertemperatuur die amper onder de 28 graden komt op menig zolderetage.

Deze koelte-ongelijkheid is een toenemend probleem aan het worden in Nederland. Ja nu zelfs al in een land als Nederland, maar de warmteperikelen zijn natuurlijk niet te vergelijken met de situatie in landen als Pakistan en India waar met name de afgelopen twee jaar letterlijk moordende hitte optrad. Het gaat daar dan ook over nachten met een minimale temperatuur rond 35 graden waarbij de luchtvochtigheid niet eens onder de 70 procent geraakt. Het is er dan ook letterlijk om te stikken zo warm. Gelukkig gaan dit soort excessen nooit in Nederland optreden, maar de significante toename van het aantal Hollandse tropennachten (minima van meer dan 20 graden) is reeds een voldongen feit.

Steden veel warmer tijdens zwoele zomernachten

Vroeger werd gedacht dat vooral ouderen met deze (nachtelijke) warmteperikelen te maken hadden, maar ook studenten en andere huurders zijn in toenemende mate de dupe in de vaak veel te warme (oude) huurwoningen.

Het nadeel van zo’n (huur) woning is dat deze zich vrijwel altijd in de toch al warme stad bevindt en er doorgaans sprake is van hoogbouw. Zelf aanpassingen (betere isolatie en ventilatie) verrichten aan de woning kan meestal gewoonweg niet omdat de verhuurder dit vaak niet nodig of te duur vindt.

Huiseigenaren beter af dan (sociale) huurders

Wat de koelte-ongelijkheid betreft zijn de meeste huiseigenaren beter af. Die kunnen immers (meestal) wel de nodige aanpassingen aan hun huizen verrichten opdat het er minder intens heet wordt op de bovenetage tijdens een langdurige warmte – of hittegolf.

Een wijk met laagbouw en relatief koele, groene tuinen is a priori veel minder warm dan een dicht bebouwd stadsgedeelte met veel steen in hoogbouw. De warmte zal geabsorbeerd worden door steen en geeft dit gedurende de kleine uurtjes veel moeilijker af dan in de meer ruimtelijk gelegen tuinachtige gebieden aan de rand van de stad bijvoorbeeld. Soms is het daar een slordige 8 graden koeler in de nanacht.

De (sociale) huurders, woonachtig veelal in gedateerde wooncomplexen in de binnensteden van het land, komen er dus bijna altijd het slechtst af. Hier is de koelte-ongelijkheid ontegenzeggelijk het grootst en is de kans op het nemen van maatregelen die de situatie kunnen veraangenamen tevens het kleinst.

De beter gesitueerden, vaak met wat ruimer gelegen koopwoningen, inclusief wat meer (verkoelend) groen (in de wat luxere woonwijken) zijn beter af en kunnen de warmteperikelen eerder de baas zijn middels wat investeringen in of aan de woning.

Stress en concentratieproblemen door te warme huizen

Marjolein van Esch (universitair docent stedenbouw TU Delft) constateert dat sommige mensen met 'warme' huizen al in mei en juni gaan opzien tegen de hoogzomer met de tegenwoordig veelal bijna niet aflatende warmte in het binnenklimaat tijdens een langdurige hoogzomerse periode. Het doet iets met de mentale gezondheid. De mensen krijgen stress en kunnen zich niet goed meer concentreren. Als het niet alleen overdag bloedheet is in huis, maar ook nog eens de hele nacht, kunnen gezondheidsklachten zich opstapelen. Niet zelden speelt chronisch gebrek aan goede slaap hierbij een rol.

Amper verbetering warmtehuishouding grote steden

Beterschap is nauwelijks te verwachten de komende jaren wat deze paradox van koelte versus warmte betreft. Sowieso krijgt Nederland nog een aantal (zeer) warme zomers voor de kiezen.

Planologen en stedenbouwkundigen anticiperen er weliswaar op door ruimtelijker te bouwen met meer groen in de straat of rond het plein, maar of het allemaal het bedoelde effect sorteert..?

De oude, zeer gedateerde wooncomplexen (vaak in de grote steden) blijven veelal bestaan met annex nog altijd een heel contingent (sociale) huurders dat het vrijwel niet voor elkaar krijgt duurzame aanpassingen van de woningen te (laten) realiseren.

Tevens willen steeds meer mensen een airco, maar dat verergert het probleem juist. De verkregen koelere lucht binnenshuis zorgt er juist voor dat er onnodige warmte het huis verlaat en het buiten dus alleen maar extra verwarmt.