Zee-ijs Noordpool: zevende laagste minimum ooit gemeten

De minimumomvang van 2024 werd drie dagen eerder bereikt dan de gemiddelde datum voor een minimumomvang van 1981 tot 2010. In de zomerse smeltperiode wordt de ijsbedekking van de Arctische Oceaan steeds kleiner tot het een laagste waarde bereikt. Het groeiseizoen begint weer met de ingang van de herfst, wanneer de zon onder de Arctische horizon zakt en de luchttemperaturen dalen.

Het minimum in context

Het jaarlijkse zee-ijsminimum wordt gebaseerd op een 5-daags gemiddelde. Het minimum van dit jaar ligt 890.000 vierkante kilometer boven de recordwaarde van 2012, toen de ijsbedekking slechts 3,4 miljoen vierkante kilometer bedroeg. Ook is het bijna 2 miljoen vierkante kilometer minder dan de gemiddelde minimumomvang van 1981-2010, wat overeenkomt met een afname van ruim 30% ten opzichte van de mediaan.

In de 46-jarige historische reeks van satellietgegevens hebben de 18 laagste minima allemaal plaatsgevonden in de afgelopen 18 jaar. De neerwaartse trend in de minimumomvang van 1979 tot 2024 is -12,4% per decennium, vergeleken met de gemiddelde omvang. In de afgelopen twintig jaar neemt de omvang met gemiddeld ongeveer 75.000 vierkante kilometer af per jaar. Dat staat gelijk aan een jaarlijks verlies van een gebied bijna twee keer zo groot als Nederland.

Mogelijke oorzaken

De poolgebieden warmen sneller op dan de rest van de aarde door een proces dat ‘Arctic amplification’ genoemd wordt. IJs reflecteert zonlicht, waardoor het oppervlak koud blijft. In de zomermaanden is er steeds minder ijs om de zonne-energie te weerkaatsen, waardoor het oppervlak een hogere temperatuur heeft en het ijs sneller smelt. Ook komt er steeds meer donker oceaanwater tevoorschijn, wat warmte opneemt en het opwarmingsproces verder versterkt. Arctic amplification is waarschijnlijk de grootste oorzaak van de neerwaartse trend van het zee-ijsminimum.

Daarnaast zorgden dit jaar de atmosferische omstandigheden voor hogere temperaturen dan normaal in het Noordpoolgebied. De wind kwam vaak vanaf de recordwarme Atlantische Oceaan of het warme Siberië, waardoor deze een groot temperatuurverschil had met het koude ijsopppervlak. Het ijs warmt meer op, dus de smeltperiode begon eerder en hield langer aan. Zo wordt het ijs steeds dunner en komen er smeltgaten, zelfs tot op de koudste plaatsen in het gebied.

Het smelten van het zee-ijs heeft geen direct effect op de zeespiegel omdat het ijs al in het water drijft. Het beïnvloedt wel lokale en regionale stromingspatronen, waardoor weerpatronen en het wereldwijde klimaat veranderen. Wetenschappers verwachten dat het niet heel lang meer duurt voordat de Noordpool in de zomer helemaal ijsvrij is, wat binnen enkele decennia al het geval kan zijn. Dit heeft niet alleen grote gevolgen voor het klimaat en de ecosystemen in het gebied, maar ook voor conflicten tussen economieën die van nieuwe mogelijke scheepvaartroutes gebruik willen maken. Het smelten van het zee-ijs kan worden vertraagd door het verminderen van de broeikasgasuitstoot en het behalen van doelen in internationale klimaatakkoorden.