Zijn er overdag meer wolken?

Hoe ontstaan wolken?

Om te begrijpen hoe het zit is het begrijpen van het ontstaan van wolken van belang. Dit is heel algemeen gezegd het condenseren van een met water verzadigde lucht. De zon verwarmt het aardoppervlak, waardoor ook de lucht erboven opwarmt. Deze warme lucht stijgt op. Doordat de temperatuur van de atmosfeer met hoogte afneemt, koelt de gestegen lucht af. Koele lucht kan minder vocht bevatten dan warme lucht. Als er te veel vocht in de lucht zit, condenseert het. Het punt waarbij dit gebeurt wordt ook wel het dauwpunt genoemd. Dit is de temperatuur waarbij de lucht niet meer water kan bevatten. De waterdamp in de lucht vormt dan wolken. Het type wolk wat op deze manier ontstaat heet ook wel een cumuluswolk of stapelwolk. Deze ontstaan in een onstabiele atmosfeer, met een koelere laag lucht boven een warmere laag. Hierdoor ontstaat er turbulentie en stijgt de warme lucht op.

Dagelijkse gang

Het weer volgt heel algemeen gezegd een patroon wat zich elke dag herhaalt. Dit wordt ook wel de dagelijkse gang genoemd. Dit gaat vooral over de temperatuur wisselingen tussen dag en nacht. De dagelijkse gang is het gevolg van de hoeveelheid inkomende straling aan het aardoppervlak. Overdag wordt het aardoppervlak verwarmt door de zon, terwijl ’s nachts de temperatuur weer daalt doordat de zon dan niet meer schijnt. Met een grote dagelijkse gang wordt dan een groot verschil tussen de dag- en nachttemperatuur bedoeld. Het grootste verschil in dagelijkse gang werd gemeten in het najaar in Vonkel op 14 september, toen werd het ‘s ochtends 5,8 graden (Celsius) en ’s middags 31,3 graden, wat een dagelijkse gang is van 25,5 graden!

Ook de wolken en wind volgen de dagelijkse gang. Deze hebben indirect ook weer invloed op de temperatuur. Wanneer er overdag veel wolken zijn, bereikt er niet zo veel straling het aardoppervlak waardoor de temperatuur niet erg omhooggaat. Tegelijkertijd houden wolken ook weer de warmte vast, doordat de waterdamp in de wolken als een broeikasgas functioneert. De straling die de aarde uitzend wordt geabsorbeerd door de wolken, en stralen ook weer een deel ervan terug naar de aarde. Hierdoor kan het temperatuurverschil en dus de dagelijkse gang erg klein zijn tussen dag en nacht wanneer er veel bewolking aanwezig is. Behalve bewolking hebben nog veel factoren invloed op de dagelijkse gang zoals de bodem, wind, en de zee.

Invloed van de zon

Doordat overdag de zon schijnt, wordt het aardoppervlak verwarmd. Hierdoor wordt de lucht erboven turbulenter, en ontstaan er weersverschijnselen. Dit heeft te maken met de stralingsbalans, de hoeveelheid in- versus uitgaande straling van het aardoppervlak. De zon is eigenlijk een soort motor voor alle weersverschijnselen. Wanneer de hoeveelheid inkomende straling op de ene plek groter is dan op de andere plek, uit dit zich in een verschil in temperatuur. Dit temperatuurverschil kan ervoor zorgen dat er een verschil in luchtdruk ontstaat, waardoor het gaat waaien. Ook wordt het proces van wolkenvorming gedreven door de zon. Wanneer de lucht boven het aardoppervlak genoeg is opgewarmd stijgt deze op doordat deze lichter is dan de koelere lucht erboven. Dit zorgt voor turbulentie in de onstabiele atmosfeer. Deze turbulentie zorgt voor meer wind overdag. ’s Avonds koelt de lucht af en wordt de atmosfeer weer stabiel. Zo kunnen de gevormde wolken oplossen, of door de wind worden weggedreven. Ook de wind kan dan gaan liggen. Hierdoor kan het aardoppervlak nog verder afkoelen doordat de koele lucht niet wordt weggedreven. Al deze processen zorgen er dus voor dat er inderdaad overdag vaker wolken aanwezig zijn dan ’s nachts. Hierdoor vormt er ook een dagelijkse gang voor wolken en wind.

Gemiddelde uurgemiddelde windsnelheid en bewolking van oktober 2023- oktober 2024 gedurende 1 dag in de Bilt. Bij een bewolking van 9 is de bovenlucht onzichtbaar, en bij een bewolking van 0 zijn er geen wolken. Data opgehaald van KNMI.

Patroon, maar geen regel

Door de dagelijkse gang is er dus een dagelijks patroon van wolkenvorming aanwezig in Nederland, wat wordt veroorzaakt door de inkomende zonnestraling. Overdag worden wolken gevormd doordat de atmosfeer turbulenter wordt. ’s Nachts wordt de lucht in de atmosfeer stabieler en worden er minder wolken gevormd. Echter zijn er uitzonderingen. Dit komt doordat er veel meer dingen invloed hebben op het vormen van wolken dan alleen de dagelijkse gang en de zonnestraling. Bijvoorbeeld uit welke richting de wind komt. Als de wind uit het zuidwesten of westen komt, bevat het over het algemeen meer water dan als de wind uit het oosten of zuiden komt. Een lage-of hogedrukgebied of een front in de buurt heeft ook invloed op de wolkenvorming. Daarom is er geen sprake van een regel, maar er is wel een heel algemeen patroon aanwezig met overdag meer bewolking door de meer turbulente lucht overdag.