Beresterk hogedrukgebied naar Noordoost-Europa eind januari met deftig natuurijs en.. schaatsen!?

Waarschijnlijk lukt dat aan het einde van deze louwmaand zoals januari heel soms nog wordt genoemd. Overigens is het geen lauwe louwmaand tot nu toe, want door het te koude weer tijdens de afgelopen week, ligt het momentane temperatuurgemiddelde zelfs iets onder de gangbare norm.

Januari 2025 nu al iets te koud

De afgelopen januarimaanden was dat beslist anders. Deze vigeerden veelal onder boterzachte, oceanische regimes waardoor de temperatuur eerder in de buurt van de 10 of 12 graden bivakkeerde, dan zich frequent richting vriespunt te begeven.

'Midjanuariwintertje' kwam goed uit de verf

Het hier tijdens Driekoningen al aangekondigde ‘midjanuariwintertje’, specifiek voor de zuidoostelijke helft van ons land en de overige delen van de Benelux, pakte inderdaad heel aardig uit.

Strenge vorst werd gerapporteerd in Zuid-Limburg (Vijlen en Simpelveld -10 graden) en in de Ardennen vroor het even zeer streng (tot ruim -16 graden). Met een deftige laag sneeuw erbij waren dat zoal de ijskoude ingrediënten. We hebben de prachtige sfeerbeelden met pakweg 15 centimeter sneeuw in bos en beemd ongetwijfeld zien langskomen her en der.

Zoals nadrukkelijk al genoemd in het artikel van 6 januari, deelde het grootste deel van Nederland niet of nauwelijks mee in de winterpret. Met jaloerse blikken keek men dan ook in zuidoostelijke richting.

Winterse ontwikkelingen richting eind januari

Er is evenwel hoop want er komt een gerede kans dat een groter deel van Nederland te maken krijgt met winterse koude eind januari. De sneeuwkansen lijken echter niet groot te zullen worden, maar wellicht gaat dat dan ten faveure van de instromende kou? Deze zal ons uiteindelijk moeten gaan bereiken uit het oosten of noordoosten van Europa. Het hele proces heeft wel even een aanloop nodig denk ik.

Hoe solide wordt het Noord-Europese Hoog geboetseerd?

De derde decade van januari (tijdvak 21-31 januari) wordt interessant, maar tegelijkertijd ook complex synoptisch gezien.

De hamvraag voor analytici die het weer met name op de middellange termijn grondig bestuderen, is niet zozeer of zich een deftig hogedrukgebied zal ontwikkelen boven het noordoosten van Europa, maar hoe de exacte configuratie zich openbaart aldaar en of de as van de anticycloon zich voldoende pro winters presenteert.

Met andere woorden, komt het te vormen hogedrukgebied waarin de kerndruk waarschijnlijk zal oplopen tot omstreeks 1045 millibar, genoeg noordelijk uit, of blijft het systeem hangen boven de zuidelijke Baltische staten? Ook de vorm van zo’n hoog is van belang, betreffende de al dan niet vlotte instroom van koude continentaal arctische lucht richting Benelux.

Perfecte setting van hogedrukgebied gewenst

De onderstaande afbeelding laat een nagenoeg perfecte positie zien van de ‘Scandiknaap’. Ellipsvormig en zuidwest-noordoost georiënteerd over Scandiland tot 1045 millibar aan toe. Met de wijzers van de klok mee kan de ijskoude Scandinavische lucht (als die voorradig is) aan de rechterflank van de mastodont zuidwestwaarts afzakken richting de Lage Landen.

Hieronder zien we weer een andere variant waarbij de as van het hogedrukgebied meer zonaal, dus west-oost loopt. Op het eerste gezicht een wat mindere kaart voor de schaatsliefhebber, daar de kern van het hoog zich helemaal richting Moskou bevindt. De versterking echter bij Zuid-Scandinavië (1035) en een zich via oost naar west verplaatsende koude bel (het donker gekleurde blauwe gebied) geeft hier aan dat de (boven)lucht juist nog wat kouder wordt.

Extreem lage dauwpunten: continentaal arctische lucht

Tenslotte nog een indicatie die kan duiden op een mutatie naar een ander weer regime op termijn.

Deze parameter is eigenlijk nagenoeg onbekend bij velen, maar heeft niet zelden ‘voorspellende’ waarde. Het gaat hier om het dauwpunt en geeft daarmee direct aan hoe het vochtgehalte in de lucht zich gedraagt. Als lucht afkoelt raakt deze op een gegeven moment verzadigd met waterdamp hetgeen we als dauw kennen op het gras of op de autoruiten. Hoe vochtiger de lucht, hoe eerder dat verzadigingspunt wordt bereikt bij een temperatuurdaling. Hoe droger de lucht, des te verder de luchttemperatuur moet dalen om de waarde te bereiken opdat er daadwerkelijk dauwvorming optreedt.

Wanneer er zoals in de bovenstaande grafiek een dauwpunt wordt aangegeven van -25 graden, moet de temperatuur dus extreem hard dalen om dat verzadigingspunt te bereiken. In de praktijk wordt dat punt dikwijls niet gehaald, maar zo’n waarde geeft direct aan dat de aanwezigheid van zeer koude continentaal arctische lucht tot de mogelijkheden behoort. Nogmaals, dan moet er ogenblikkelijk een lampje gaan branden bij de meteoroloog.

Overigens betreft de blauwe lijn die gans de dieperik ingaat hier, slechts een hoofdoplossing. Het moyenne gaat (nog) niet mee moet opgemerkt worden.

Samenvattend:

In de loop van de derde decade van januari is de kans groot dat zich een omvangrijk hogedrukgebied manifesteert boven het noordoosten van Europa. De exacte vorm en de locatie van de spil van het Hoog bepalen of (en in hoeverre) koude, of zeer koude lucht kan uitstromen richting de Lage Landen.

In het meest ongunstige scenario (voor winterminnenden) stroomt het grootste aandeel vrieskou ten oosten van Nederland over Oost-Europa richting Balkan. Dan mist Nederland de boot in eerste instantie. Ook is er een neiging dat de stroming tendeert naar een milde zuidelijke richting met in het extreemste geval zelfs luchtaanvoer vanuit Libië! We zagen daar op 14 januari al een schets van bij een bepaald weermodel enfin.

Indien de Scandinavische anticycloon min of meer ‘volgens het boekje’ gemodelleerd wordt, zijn we vertrokken voor een koude winterfase van enige duur waarbij schaatsen op natuurijs zeker tot de mogelijkheden behoort. Het kan dan 5 tot 9 graden gaan vriezen gedurende enkele nachten, terwijl de middagtemperatuur niet of nauwelijks meer boven nul uitkomt.

De waarschijnlijke evolutie doet enigszins denken aan die van januari 2017. Toen kwam men relatief goed uit de voeten op meestal prachtig natuurijs met een dikte tot zeven centimeter (Loosdrecht en Vinkeveen)