Het is officieel: 2024 was het warmste jaar ooit
2024 was het warmste jaar ooit gemeten. Dit record werd al langer verwacht, en afgelopen vrijdag heeft het Copernicus Instituut, de klimaatorganisatie van de Europese Unie, bevestigd dat de gemiddelde temperatuur wereldwijd 1,6 graden Celsius boven de pre-industriële niveaus uitkwam. Ook de World Meteorological Organization (WMO) heeft dit bevestigd. Hiermee werd de grens van het Parijsakkoord van 1,5 graden overschreden. Dit ging gepaard met verschillende weerrecords. Maar is deze opwarming volledig aan de mens te wijten? En betekent dit dat het Parijsakkoord heeft gefaald?Warmste jaar ooit gemeten
Na 2023 is 2024 het tweede jaar op rij dat een recordtemperatuur noteert. De gemiddelde wereldwijde temperatuur in 2024 bedroeg 15,10 graden Celsius, 0,12 graden hoger dan het voorgaande jaar. Dit markeert de 1,5-graden-Celsiusgrens van mondiale opwarming en volgt de trend van de warmste tien jaren ooit. Deze temperatuurstijging wordt gemeten vergeleken met pre-industriële waarden, de periode tussen 1850-1900. De snelheid waarmee de aarde opwarmt, is de afgelopen decennia toegenomen. Tussen 1970-2010 was dit gemiddeld 0,18 graden Celsius per tien jaar. In 2024 is deze snelheid gestegen naar 0,26 graden Celsius per tien jaar. Deze versnelling wordt voornamelijk veroorzaakt door de uitstoot van broeikasgassen en een afname van aerosolen in de atmosfeer, waardoor meer zonlicht het aardoppervlak bereikt.
Weerrecords en extremen in 2024
De gevolgen van het warmste jaar ooit waren wereldwijd merkbaar. Verschillende weerrecords werden verbroken, waaronder de warmste dag ooit gemeten op 22 juli 2024, met een gemiddelde wereldtemperatuur van 17,16 graden Celsius. Ook de oppervlaktewatertemperatuur van de oceanen bereikte een recordhoogte van 20,87 graden Celsius. Hoewel een deel van deze stijging wordt toegeschreven aan El Niño, is er ook sprake van een langdurige opwarmingstrend in oceaantemperaturen.
Naast de temperatuurrecords was er een toename van extreme weersomstandigheden zoals hittegolven, overstromingen, droogte en bosbranden. Een opvallend voorbeeld zijn de overstromingen in Spanje in oktober, veroorzaakt door abnormaal warm zeewater. Hoewel weerrecords op het eerste gezicht positief lijken, wijzen ze juist op een snel veranderend klimaat. Dit beperkt de tijd voor mens en natuur om zich aan te passen, met negatieve gevolgen wereldwijd.
Hoeveel van de opwarming is natuurlijk?
De opwarming is deels toe te schrijven aan menselijke activiteiten, maar er zijn ook natuurlijke factoren in het spel. De belangrijkste oorzaak blijft de groeiende uitstoot van broeikasgassen, zoals CO2 en methaan. In 2024 bereikte de CO2-concentratie een recordhoogte van 422,1 ppm, een stijging van 2,9 ppm ten opzichte van 2023. Hoewel de stijging van methaan iets langzamer gaat, blijft ook deze concentratie toenemen.
Daarnaast speelde El Niño een rol. Dit natuurfenomeen, dat gepaard gaat met hogere temperaturen van het zeewater in de oostelijke tropische Stille Oceaan, bereikte in 2023 een van de sterkste pieken ooit. Dit effect hield deels aan in 2024 en droeg bij aan de hogere temperaturen.
Een andere factor was de abnormaal hoge hoeveelheid waterdamp in de atmosfeer in 2024. Waterdamp, een krachtig natuurlijk broeikasgas, versterkt opwarming doordat een warmere atmosfeer meer vocht kan vasthouden. Dit verhoogde de kans op extreme regenval en tropische stormen.
Overschrijding grens Parijsakkoord: Wat nu?
Het Parijsakkoord uit 2015 streeft naar een mondiale temperatuurstijging ruim onder 2 graden Celsius, met een limiet van 1,5 graden boven pre-industriële niveaus. Als dit vaag klinkt, is dat niet gek, zelfs het Copernicus instituut weet niet precies wat er wordt bedoeld met “ver onder de 2 °C”. Wat wel duidelijk is dat dit om een klimaatakkoord gaat, wat inhoudt dat het gemiddelde van 30 jaar wordt berekend. Dit betekent dat pas voorbij een gemiddelde van 1,5 graden over 30 jaar het Parijsakkoord echt is overschreden.
Met het huidige opwarmingsniveau lijkt het echter onvermijdelijk dat deze grens rond 2030 wordt bereikt. Toch is de 1,5 graden geen magische drempel waarboven alles verloren is. Elke fractie van een graad minder opwarming maakt een groot verschil. Het warme 2024 moet dan ook worden gezien als een waarschuwing voor wat ons te wachten staat.
Blijft 2025 zo warm als 2024?
Hoewel voorspellingen aangeven dat 2025 mogelijk iets koeler wordt, blijven de concentraties broeikasgassen toenemen. Dit verhoogt de kans op nieuwe warmterecords, vooral bij een terugkeer van El Niño. Het enige wat we kunnen – en moeten – doen om verdere opwarming te beperken, is de uitstoot van broeikasgassen verminderen. Hoe sneller we deze uitstoot reduceren, hoe groter de kans dat we de doelstellingen van het Parijsakkoord kunnen halen.
De opwarming van 2024 was geen toeval: het klimaat warmt op door de mens. Nu is het aan de mensheid om dit om te keren. Wereldwijde samenwerking en directe actie zijn essentieel om de gevolgen te beperken. Zoals VN-secretaris-generaal António Guterres treffend zei: “There’s still time to avoid the worst of climate catastrophe. But leaders must act – now.”
