Recordbrekende kou in de VS
Een zeer koude luchtmassa, afkomstig van de Noordpool, hing deze week boven het centrale deel van de Verenigde Staten. Het leidde tot wijdverspreide lage temperaturen en winterse omstandigheden van dinsdag tot en met vrijdag. Landelijk viel veel sneeuw en golden weerwaarschuwingen voor gevaarlijk winterse omstandigheden.Gevaarlijke omstandigheden
Het vorige weekend raasde een dodelijke storm over de staten Kentucky en West Virginia. Door overstromingen en kou had het meerdere slachtoffers tot gevolg, wat de gevaren van zowel de weersomstandigheden als het water benadrukt. Gedurende deze week bracht de wisselwerking tussen Arctische lucht en een krachtig stormsysteem aanhoudende, brute kou en sneeuw naar het centrale deel van de VS. De koude lucht bereikte uiteindelijk de mid-Atlantische kust.
Hoe langer de kou aanhoudt, hoe intenser en wijdverspreider het wordt. Dat ondervond de VS deze week. Het NWS (National Weather Service) meldde aan het begin van de week op hun sociale media kanalen dat van dinsdag tot en met vrijdag er waarschijnlijk talloze dagelijkse temperatuurrecords zouden worden verbroken. Er werd een “wind chill” (lagere gevoelstemperatuur door de wind) tussen -28°C en -40°C verwacht die meerdere dagen aanhouden en de koude omstandigheden strekten zich uit tot in het zuiden van de VS. In tientallen staten zijn daarom dagenlang weerwaarschuwingen afgegeven.
Weerwaarschuwingen die golden op woensdag 19 februari. In grote delen van het land en tot zuidelijke gebieden werd het zeer koud. Bron: NWS Weather Prediction
Niet de eerste storm
Al meerdere weken worden de VS geteisterd door een continue aanvoer van lagedruksystemen vanaf de Stille Oceaan. Een sterke straalstroom scheidt koude en warmere luchtsoorten boven de VS en drijft lagedrukgebieden van west naar oost. Neerslaggebieden met regen, sneeuw en wind trekken steeds weer voorbij. Wanneer een gebied zich eerst in koude lucht en daarna warmere lucht bevindt, komen verschillende neerslagsoorten voor en dat kan leiden tot gevaarlijke situaties. Sneeuw mengt met natte sneeuw en gaat over in ijzel, dat erg gladde wegen veroorzaakt. Vervolgens stroomt warmere lucht achter de storm binnen en smelt een deel van de gevallen sneeuw weg, maar niet lang daarna komt een nieuw stormsysteem met koude lucht als een déjà vu terug. Dat leidt ook tot forse temperatuurschommelingen doordat warme lucht noordwaarts wordt geduwd en koude lucht zuidwaarts.
Link met poolwervel
Veel nieuwswebsites spreken van opmerkelijk gedrag van de poolwervel (ook wel polaire vortex genoemd) en geven die de schuld van het weer in de VS deze winter. In werkelijkheid ligt het iets genuanceerder en zijn sommige processen van de poolwervel nog niet goed genoeg begrepen om zo’n uitspraak met zekerheid te doen.
De nieuwskoppen noemen het ‘uitstrekken’ van de poolwervel, waardoor de straalstroom verder zuidelijk komt te liggen. De poolwervel is een gebied met sterke winden in de stratosfeer (10-50 kilometer hoogte) dat normaal gesproken cirkelvormig stroomt. Bij een zwakke stroming gaat deze wervelen en stroomt koude lucht vaak naar het zuiden. Maar dit jaar is de poolwervel sterker dan normaal en zou kou niet ver zuidelijk moeten reiken. Volgens Amerikaanse sites vinden we de verklaring in het uitrekken van de poolwervel in vreemde vormen. Daarnaast kwamen blokkerende hogedrukgebieden relatief vaak voor, wat koude lucht boven de VS insluit en naar het zuiden stuurt via een grote bocht in de straalstroom. Deze processen samen zouden verantwoordelijk zijn voor de kou-uitbraken van de afgelopen weken. Blokkerende hogedrukgebieden komen over het algemeen vaker voor tijdens La Niña-winters.
Het Amerikaanse NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administration) is het niet met de uitspraken eens en zegt: “ten eerste hebben wetenschappers geen gemeenschappelijke methode om deze "extensie" te meten, waardoor het moeilijk is om direct te zeggen of de vortex deze winter echt meer uitgerekt was dan normaal.” De koppeling tussen de stratosfeer en troposfeer is goed onderzocht, maar het idee dat de polaire vortex weerpatronen beïnvloedt is relatief nieuw en de achterliggende natuurkunde wordt minder goed begrepen. Hun conclusie is dat “die onzekerheid betekent dat het ook onduidelijk is of het uitrekken van de polaire vortex daadwerkelijk leidt tot, of slechts een gevolg is van, de troposferische omstandigheden die koude luchtuitbraken boven Noord-Amerika veroorzaken.“
